INDICE DETTAGLIATO

Indexp. 2nn
Epistola dedicatoriap. 3nn
Ad lectoremp. 7nn
Approbationesp. 8nn
Licentiap. 8nn
Extract du privilege du Royp. 8nn
Disputatio in prologum instauratarum scientiarum [Disputatio]p. 9nn
Quaest. I.
Art. I. Quam multis negativa videtur veriorp. 9nn
Art. II. Utrum liceat Aristotelismum evertere vel saltem contradicere Aristoteli, et authoritatem minuerep. 16nn
Art. III. Utrum iurare in verba magistri sit licitump. 35nn
Physiologia epilogistica [Physiologia] p. 1
Cap. I.
Art. I. Cur Deus creavit mundum, essentias ad existentias educendop. 2
Art. II. De loco, et tempore existentiarum comprincipiisp. 3
Art. III. De materiap. 4
Art. IV. De principiis activis, et elementorum originep. 5
Art. V. De origine stellarum fixarum, et errantiump. 7
Cap. II.
Art. I. De rerum naturap. 8
Art. II. De providentia divina in physici: cuius instrumenta sunt necessitas, fatum et harmoniap. 9
Art. III. De temporep. 10
Art. IV. Diversitas rerum ab elementis iuxta ideam primamp. 11
Cap. III.
Art. I. De stellarum motibus, et usup. 11
Cap. IV.
Art. I. De operationep. 19
Art. II. De actione et passionep. 19
Art. III. De mutationibusp. 20
Art. IV. Ordo communicationis primorum contrariorum in passivas causasp. 20
Cap. V.
Art. I. De rerum differentiis iuxta entitates conditiones earump. 21
Art. II. Gradus inter rarum, et densum priores, et qua ex his sequuntur corporum differentiae passivae, nistequae: ac subinde formationes, formaequep. 21
Art. III. De differentiis actionum caloris blandi robustiquep. 23
Art. IV. De dispositionibus secundarum materiarum in actu generationis cuilibet secundorum entium signatarum coaptatarump. 23
Art. V. Num alia genera rerum ab his, quae conspiciuntur in mundo, fieri potuerintp. 24
Art. VI. Ab uno calore multipliciter remisso auctoque, et ex una materia variis immutata modis, posse entium multitudinem oriri, ac sine frigoris mistionep. 24
Art. VII. Agnitio mirabilis successus rerum in particolari, omnisque varietatis earump. 25
Cap. VI.
Art. I. De mari et aquis et fontibus, et fluvis, et telluris partibus, et distinctionep. 28
Art. II. De motibus marisp. 31
Art. III. De aquis pluvialibus, et de tonitruo et fulgurep. 33
Art. IV. De inundatione Nili, aliorumque fluviorump. 34
Art. V. De grandinibusp. 34
Art. VI. De nivibusp. 34
Art. VII. Nives, omnesque liquores, quamvis gelatos interius calidos essep. 35
Art. VIII. De rore ac pruinap. 35
Art. IX. De manna et mellep. 36
Cap. VII. De rebus ex vapore et in vapore genitisp. 37
Art. I. De ventis, eorumque usup. 37
Art. II. De etesiisp. 38
Art. III. De ventorum qualitatibus, sitibus et nominibusp. 39
Art. IV. De terra motibusp. 40
Art. V. De fulminibusp. 40
Art. VI. De stellis cadentibus, et ignibus qui in aere apparent et fulgetrisp. 41
Art. VII. De cometisp. 41
Art. VIII. De pariliis et areap. 43
Art. IX. De iridep. 43
Art. X. De circulo lacteop. 44
Cap. VIII. Dicendum restat de rebus ex liquore et fluore genitis, cum dictum sit de genitis ex vapore multipliciterp. 45
Art. I. De lapidibus et fossilibusp. 45
Art. II. De lapidibus imperfectisp. 45
Art. III. De lapide gravidop. 46
Art. IV. De lapide perfecto eiusque speciebus singillatimp. 46
Art. V. De metallisp. 48
Art. VI. De augmento lapidum, ac metallorump. 50
Cap. IX. De his, quorum materia est lentor, fluor, liquor, et spiritus p. 51
Art. I. De plantisp. 51
Art. II. Quod plantae sint analogice animaliap. 53
Art. III. De fructificationep. 53
Art. IV. De fructibusp. 54
Cap. X. De animalibusp. 55
Art. I. De origine et structura animalium organica generatimp. 55
Art. II. De gradibus animalium, et ratione corum ex motu, et structura perceptap. 57
Art. III. Rationes universales quod omnibus in rebus sensus insit, extracta ex primo libro nostro de sensu rerump. 58
Art. IV. De origine hominisp. 59
Art. V. De perfectorum animalium origine, et modo multiplicationis, et aliorum differentiap. 60
Art. VI. De propagatione prolis animatae, et faetus formatione mirifica, et usu partiump. 60
Cap. XI. Recapitulatio de organis speciatim p. 67
Art. I. De potestatoriis, et potentatup. 67
Art. II. De sustentativo potentatu et sustentatoriop. 68
Art. III. De potentatu colligativo, et colligatoriisp. 69
Art. IV. De potentatu contentivo, et contentoriisp. 70
Art. V. De munitivo potentatu et munitoriisp. 71
Art. VI. De pugnativo potentatup. 72
Art. VII. De vitalitio potentp. 73
Art. VIII. De potentatibus organicisp. 74
Cap. XII.
Art. I. De sensibus exterioribus, sensorisque in communip. 74
Art. II. De tactup. 75
Art. III. De gustup. 76
Art. IV. De odoratup. 78
Art. V. De visup. 80
Art. VI. De auditup. 86
Art. VII. De loquutione et sermonep. 89
Cap. XIII.
Art. I. De modo sentiendi vere, et fallaciter, et corrigendi sensationesp. 90
Art. II. De sensu non organico. De memoria et reminescentiap. 91
Art. III. De fide assentiente, et dissentiente, et de opinione, et suspicionep. 92
Art. IV. De discursup. 93
Art. V. De abstractione et intellectionep. 95
Art. VI. De iudiciop. 98
Art. VII. De imaginativap. 100
Art. VIII. De insomniis, et prophetiap. 102
Cap. XIV.
Art. I. De appetitivi facultatibus, absolutis et organicisp. 103
Art. II. De ingestionis appetitu, seu fame, et sitip. 104
Art. III. De fame et siti cuiusque membri post ventriculump. 104
Art. IV. De coctionum speciebus et digestione ingestorump. 105
Art. V. De egestivop. 106
Art. VI. De generativop. 107
Art. VII. De appetitibus non organicisp. 108
Cap. XV.
Art. I. Dicendum fuisse de operatoriis post potestatoria, sensoria, et appetitoria: at differi oportere hunc sermonem donec de divino animali absolvatur sermop. 108
Cap. XVI.
Art. I. De hominis mente, et unione essentiali illius cum sentiente spiritu, et humido, et solido, mutuisque officiis, comprobatiop. 109
Cap. XVII.
Art. I. De nativitate hominis, et sexus ratione: et figura immutabilitate, et vitae seorsum exordiop. 112
Art. II. De vita extra uterump. 113
Art. III. De infantiap. 114
Art. IV. De pueritiap. 114
Art. V. De adolescentiap. 115
Art. VI. De virilitatep. 116
Art. VII. De senescentiap. 116
Art. VIII. De senectutep. 116
Art. IX. De aetate decrepita et mortep. 117
Cap. XVIII.
Art. I. De passionibus, notionibus et affectionibus, quatenus sunt extensiones potestativi, cogniscitivi, et volitivi ad opera et obiectap. 118
Art. II. De risu, admiratione, et dispicientiap. 119
Art. III. De planctup. 120
Cap. XIX.
Art. I. De somno et vigilia exequutionum origine, et exequutione, seu operibus organicisp. 121
Art. II. De organis exequutoriisp. 123
Art. III. De delativop. 123
Art. IV. De contrectativop. 124
Quaestiones physiologicae [Quaestiones sulla Physiologia]
Praefatiop. 1
Quaest. I.
Art. I. Utrum physiologia sit prima philosophia, et scientia scientiarum, ut dicunt Democratici: an scientia, ut Aristoteli placet non primaria; sed de universalibus: an etiam particularibus: et an sit tantum modo opinio, ut Platonici docent: et quod illius subiectump. 3
Quaest. II.
Art. I. Utrum recte a Deo originem physicarum rerum auspicati sumusp. 6
Art. II. Utrum mundus incoeperit; et quomodo; et a quop. 7
Art. III. Utrum in rerum productionibus misceatur actione divina; et rite a nobis ponatur autor constructionis rerum, ordinisque et finis earum Deusp. 10
Art. IV. Utrum recte, et non contra Moysis ordinem rerum productionem explicaverimusp. 11
Quaest. III. De causisp. 13
Art. I. Utrum sint quatuor genera causarum, ut ponit Aristoteles an quinque ut Plato; an sex uti nos: an duo sicut Senecap. 13
Quaest. IV.
Art. I. Utrum recte dixerimus, naturam esse divinam artem, rebus creatis inditam: an Aristoteles, naturam esse motus, et quietis principium, in quo est primum per se, et non secundum accidensp. 15
Quaest. V. De temporep. 18
Art. I. Utrum tempus sit numerus motus secundum prius et posterius, ut dicit Aristoteles vel rerum vicissitudo, ut nosp. 18
Quaest. VI. De locop. 20
Art. I. Utrum loco sit spatium incorporeum, immobile, aptum ad recipiendum corpora, ut diximus in textu: ideoque longum, latum, et profundum, uti sunt locanda corpora; et nulli, neque sibi contrariump. 20
Art. II. Utrum detur vacuump. 21
Art. III. Utrum locus sit extrema superficies immobilis corporis circumdantis immediate, ut Aristoteles dixitp. 23
Quaest. VII.
Art. I. Utrum materia sit pura potentia, ut dicunt Peripatetici; vel sit ens substratum causis agentibus, et corpus informe, sine numeris iners aptum ad recipiendas omnes formas, et numeros, actiones sicuti nos in textu probavimusp. 28
Art. II. Utrum materia sit moles corporea, vel potentia incorporeap. 32
Art. III. Utrum de potentia materiae formae educantur, an ab agentibus principiis effundantur imprimanturquep. 31
Art. IV. Appendix ad quaestionem VII. Utrum corpus materiale componatur superficiebus, superficies ex lineis: lineae ex punctis; ut Platoni placet: an linea ex lineis semper divisibilibus in infinitum: et superficies ex superficiebus, et corpus ex corporibus in infinitum divisibilibusp. 33
Quaest. VIII. De principiis activis rerum naturaliump. 42
Art. I. Utrum principia activa sint plura, aut pauciora duobusp. 43
Art. II. Utrum calor, et frigus sint prima contrarietas, ad quam omnes aliae reducunturp. 44
Art. III. Utrum calor, et frigus habeant aliunde physicam originem, ac proinde nequeant esse prima principiap. 46
Art. IV. Utrum calor, et frigus sint organa elementorum, an formae activae principalesp. 47
Art. V. Utrum calor et frigus sint accidentia, an substantiaep. 49
Art. VI. Utrum etiam Aristoteli sicut nobis sint calor et frigus, et materia, naturalium principiap. 54
Art. VII. Utrum frigus sit nihil, ut Heraclito ponitur, et aliis a Plutarcho nominatis, puraque privatiop. 56
Art. VIII. Utrum forma, materia et privatio prout ponuntur a Peripatetici possint esse physicarum rerum principiap. 58
Quaest. IX. De primis corporibus elementis vocatisp. 64
Art. I. Utrum elementa sint numero duo ut nobis, an quatuor ut Aristoteli placetp. 64
Art. II. Utrum elementum sit unum, aut tria, aut infinitap. 74
Quaest. X. De caeli et terrae natura
Art. I. Utrum caelum et quae in eo sunt sidera, praecipue sol, sint a calore constituta: vel sint quintae essentiae, elementis non communis; et utrum terra a frigorep. 76
Art. II. Utrum praeter usus, et causas motus solis praesertim obliqui ac planetarum, a signatas in textu; arbitrandum sit etiam vaporibus solem saltem nutriri, sicut omnes flammae fumo, ac maculas quae in sole visuntur a Galileo, pabulum essep. 93
Art. III. Utrum dato quod sidera sint systemata, hominibus et animalibus nostratibus habitentur, ut videtur Plutarchop. 99
Art. IV. Utrum posito et non concesso, sicut nonus sacer index monet, quod verae sint conclusiones pythagoricorum, et quas tandem Copernicus, et Galilaeus ex suis observationibus tradiderunt, permaneat adhuc nostra philosophia, an corrigenda, et in quibus, et qua rationep. 100
Quaest. XI. De motibus caelestiump. 105
Art. I. Utrum caelestia corpora moveantur circa medium in peripheria, mundi, tellus vero quiescat in mediop. 105
Art. II. Utrum caelestia corpora a se ipsis moveantur, et terra per se quiescat an illa moveantur ab intelligentiis, ut Aristoteles putat, aut vi, ut Democritus, aut ab anima, ut Platonici: haec vero quiescat vi coercita, vel quia torpet mortua, vel quia natura illa moveantur, et ista quiescat, ut in textup. 121
Quaest. XII.
Art. I. Utrum caelum sit unum continuum, vel distinctum in spheras plures contigua, sicut cepa; similiter de terra quaerimusp. 125
Quaest. XIII.
Art. I. Utrum caelum sit tenuissimum, ideoque humidissimum, tellus vero crassissima, ergo et siccissimap. 127
Quaest. XIV.
Art. I. Utrum caelestia corpora sint rotunda, similiter et de terra quaerimusp. 128
Quaest. XV.
Art. I. Utrum caelestia corpora sint candida, lucentiaque: tellus vero tenebricosap. 130
Quaest. XVI. De transmutationibus elementorum, et elementatorum in communip. 132
Art. I. Utrum motus sit actus mobilis, ut putat Aristotele an alteritas aut inaequalitas, aut nonens, ut antiquis videbatur (quos ipse non recte arguit) utque in Parmenide Platoni placuisse videturp. 132
Art. II. An aliquid possit transmutare se ipsump. 134
Art. III. Utrum omnis motus sit passio, et actus mobilis, seu entis in potentia, quatenus potentia, ut Aristoteles docet: vel adhuc sit motus, qui est actus entis in actup. 135
Art. IV. Utrum cessante motu caeli, omnis motus, et actio, et passio, et operatio inferiorum cessaret, ur Aristoteles putatp. 138
Art. V. Utrum agens, et patiens debeant se mutuo tangerep. 139
Art. VI. Utrum omne agens in agendo rapaiaturp. 139
Art. VII. Utrum actio sit effusio similitudinis agentis in patiens. Passio vero perditio propriae entitatis, et receptio alienae, ut nos diximus. An vero sit actio secundum quam agere dicimur in subiectam rem, ut Peripatetici dicunt: passio vero receptio actionisp. 140
Art. VIII. Utrum actio, et passio sint idem motus secundum remp. 140
Art. IX. Utrum actio, et passio sit inter similia, vel inter contrariap. 141
Art. X. Utrum mutationes ab elementatorum actionibus factae, sint alteratio, genratio, et corruptio, augumentum, et decrementum, et loci mutatio, ut Aristoteles ponitp. 141
Art. XI. Utrum recte Aristotele definierit praefatas mutationesp. 142
Art. XII. Utrum agere, et pati in physici fiant per amplificationem, et communicationem agentis naturae in patientem, sicuti in textu dicebamus: an ex eo quod potest aliud agere, aliud pati. Sicut Aristoteles docet: an ex intrusione illius in hoc per meatus, ut Empedocles, an solo tactu corporali, et agitatione, ut Democritus docebatp. 145
Art. XIII. Utrum species mutationis sufficienter in textu enumeratae sunt, ac recte videlicet. Generatio, et corruptio, augumentum, et decrementum, vectatio, et impulsus, transformatio, et denique alteratio. An Aristoteles, et alii meliora de hisce tradiderintp. 152
Quaest. XVII. Postquam mutationes in communi perquisivimus, nunc de transmutatione elementorum in invicem dicendum restat: deinde vero quomodo in elementata transmutenturp. 157
Art. I. Utrum elementa in invicem transmutentur, qua placet Aristoteli ratione: an quemadmodum in textu explicavimusp. 157
Quaest. XVIII. De mistionep. 159
Art. I. Utrum elementa ad elementatorum productionem misceantur, et fiat contrariorum mistio ita, ut maneant in misto, et in dissolutione misti separentur, ut putat Aristoteles, an vero non detur mistio contrariorump. 159
Art. II. Utrum elementa sint mistorum corporum, sal, sulfur, et hydrargiriump. 166
Quaest. XIX. De causis omnibus rerum secundarump. 172
Art. I. Utrum praeter materiam passivum principium cum spatio, et calorem, et frigus causas activas duas, ex quibus elementa facta sunt, requirantur alia causarum genera ad rerum naturalium productionemp. 172
Art. II. Utrum entia naturalia fiant a causa, et fortuna, et contingentia: an a consilio propter finem: an utroque modop. 174
Quaest. XX. De secundis corporibus singillatim sequitur inquisitio, et primo de aquis, et de marip. 179
Art. I. Utrum mare sit aeternum, nullis ex causis natum, nec nascens ex fontibus, ut Aristoteli videtur; an natum sit ex primis corporibus, perpetuoque propriis ex fontibus instaureturp. 179
Art. II. Utrum mare sit primum inter secunda corpora, calidum, salsum, amarumque origine sua, ex terra adusta liquefactaque natum caloris vi, uti nos docemus, terra longe minus; an corpus primum decuplo maius natura frigidum, humidumque, sed violentia, calidum, siccum, amaramque falsumque, imminitumque, ut putat Aristotelesp. 183
Art. III [II]. Utrum omnes aquae natura calidae, ut nobis videntur, an frigida, ut Aristoteli: idem quaerimus de nive, glacie, grandinep. 186
Art. IV [III]. Utrum maria moveantur a Borea in Austrum, ut putat Aristoteles, an ab Oriente in Occidentem, et dictum est in textup. 188
Art. V [IV]. Utrum aestus maris bis in die intumescentis, ac bis detumescentis, sit tribuendus terrae arctanti, et libranti; vel casui, et resilitioni aquarum, ut Aristoteli putat. An vero lunae, ut Plinio, et astrologis placet: an tandem solis calefacientis, rarefacentisque, praesentiae, et opposito concorsui, ut nos in textu docuimusp. 189
Art. VI [V]. An Galilaeus vere demonstraverit opinionem nostram de fluxu et refluxu aquarum esse falsam: et meliorem antiquos ex telluris motu concepissep. 192
Art. VII [VI]. Utrum inundatio Nili sub Cane, et Eufratis, et Gangis, et Menan, et Duinae, sit a ventis, vel a nivium liquefactione, vel a imbribus, vel a Sole, vel a canicula, ut multi varie opinanturp. 198
Art. VIII [VII]. De ortu fontium, et fluviorum. Utrum flumina, et fontis e mari, an ex terra, an ex aere, an ex pluviis originem habeantp. 204
Art. VIII [IX). Utrum ex vapore calido, humidoque, a frigore condensato, expulso calore, fiat pluvia: ex pluviae guttis mollibus coactis nix: ex conglaciatis, grando, ut Aristoteli et Plinio ex parte videtur: an sola condensatio faciat pluviam non expulso calore, grando vero ex condensatione, non pluviae, sed vaporis crassi, tenuibus privati: nix autem ex vapore crasciusculo, calido, non ammisso calore, neque tenuitate fiat, prout in textu docuimus, sed ligatisp. 209
Quaest. XXI.
Art. I. Utrum omne mel, et manna de caelo veniant, ut placet Peripateticis, et medicis: an vero plerumque succus arborum, sit purissimus, ut in textu diciturp. 211
Quaest. XXII.
Art. I. Utrum venti, et tonitrua fiant ex sicca calidaque exhalatione, pluvia vero, et nix ex calido humidoque vapore, ut Aristoteli placet; an omnes impressiones in aere ex vapore calido humidoque, ut nobisp. 213
Art. II. Utrum tonitrua, et fulgura fiant extinctione ignis de sideribus cadentis in nube aquea, ut Plinius putat cum Anaxagora; vel luctatione eiusdem intra nubem, et eruptione accendantur, ut Aristoteli videtur. An vero exhalatione accensa intra nubem: ideoque erumpente, ut nobis videturp. 214
Art. III. Utrum fulminis substantia fiat ex fuligine, ut nos docuimus, an ex lapidibus per ventos sursum elatis, ut Aristoteli placetp. 215
Quaest. XXIII. De fulgetris, et corruscatione, et luminosis speciebusp. 216
Art. I. Utrum fulgetra omnia sint ab accensioni exhalationis, alteriusve materia in aerep. 216
Quaest. XXIIII. De cometisp. 219
Art. I. Utrum cometes fiat sublunari in regione ex incrassata accensa per motum exhalatione; ac post modum nutrita quemadmodum Aristoteli placetp. 220
Art. II. Utrum cometes sit errantium stellarum congressus, uti Anaxagoras, et Democritus opinanturp. 223
Art. III. Utrum cometes sit una de stellis errantibus in aliis systematibus supra fixas: quae ad nos aliquando descendunt, uti Pythagoricis videtur multisp. 224
Art. IV [IX]. Utrum cometes fiat ex incorruptibili galaxia, moveaturque per circulum magnum circa solem, accipiatque a Venere refractionem lucia: et incurvetur aliquando, quia quae pars minus distat, videtur curva, ut docet Tycho Brahae in libro de cometis, et in progymnasmatisp. 226
Art. V. De sententia de Telesii, Santucii, et Galilaei cometisp. 229
Art. VI. Utrum cometes fiat ex luce reflexa, vel transiliente vapores soli ad versos, ut Telesio, et Galilaeo placetp. 230
Art. VII. De motu cometarum ex Telesio, Santucio, et Galilaeo. An omnis cometa sit ad solem vespertinusp. 234
Art. VIII. An possit omnibus cometis rectus modo aptari motusp. 234
Art. IX. Utrum cometae significationem habeant super res humanas, ac naturalesp. 235
Quaest. XXV. De iridep. 241
Art. I. Utrum omnis iris sit reflexiop. 241
Art. II. Utrum colores iridis appareant, quia visus reflectitur de nube ad solem, ut putat Aristoteles: an quia de lux nube ad visum, an quia tingitur lux atque offertur visui; et cur duplex aliquando irisp. 245
Art. III. Cur iris circularis fiat, et matutina, ac vespertina semicirculum complet, meridianaque minor, et an aliquando etiam totump. 248
Art. IV. Utrum Aristotelici potuerint causam reddere cur iris matutina, minoris circuli portio apparet, meridiana, maiorisp. 249
Art. V. Utrum colores iridi sint tres modo, aut, quator, aut plures, et curp. 250
Quaest. XXVI. De galaxiap. 255
Art. I. Utrum galaxia, in aere fiat ex reflexione lucis in collectis vaporibus, aut accensione, ut Aristoteli placet; an in caelo sit stellato, ipsique coaeva: et quidp. 255
Quaest. XXVII. De ventisp. 256
Art. I. Utrum exhalatio sicca materia ventorum sit, ut Aristoteli placet, vel vapor quicunque, et qualisp. 256
Art. II. Utrum ventus ab aere circumferatur, an ab appetitu spatii sibi vitalisp. 257
Art. III. Utrum etesiae oriantur sub ortu canicola ex nivium liquefactionibus, ut Aristoteli placet; an e marip. 258
Quaest. XXVIII.
Art. I. Utrum stellarum viribus specialibus ventorum, et aliorum entium sublunarium, ortus, et conservatio, speciatim tribui debeantp. 259
Quaest. XXIX. De lapidibusp. 263
Art. I. Utrum perfectiorum lapidum materia proxima sit crassus fluor, calore, vel frigore, vel utrisque vicissim, et mali fuga, indurescens in formam lapidum; an exhalatio, ut Aristoteli placet, an Paracelsi elementap. 263
Art. II. Utrum lapides fiant ex quatuor elementis ea, qua Platoni Timeoque placet ratione, nimirum ex terra, aqua mista per ignem evaporante, aereque per in evaporantis inania intruso, terram, amquamque compingente: an sicut nobis placuit, ex concreto fluore, et aggenerato, et nutritop. 265
Art. III. Utrum Plato de lapidum speciebus meliores atque nos reddiderit, sufficientioresque rationesp. 266
Art. IV. Utrum transpicuitas lapidum, et aliarum consistentiarum sit a calore uti nobis, an a poris rectis, uti Aristoteli, an ab aequilitate uti Platoni placetp. 268
Art. V. Utrum sit opacior aqua, quam tellus, ut Aristoteli videturp. 269
Art. VI. Utrum induratio lapidum sit a frigore per se, et a colore per accidens, et ab amore primaliter, ut nobis apparet:an etiam a calore congregante homogenea, et disgregante etereogenea per se sit induratio, ut Aristoteles docet. An a triangulis penetrantibus sit solutio, ut Platoni placet, induratio vero ab impulsu aeris, vel abscessus ignis, vel gelu , ut idem docetp. 270
Art. VII. Utrum lapides, et metalla fiant generatione quoque nedum concretione, crescantque etiam nutritione: an sola concretione, et appositione fiant, et augeantur, ut Aristoteli Platoni videri potestp. 272
Art. VIII.
Quaest. XXX. De metallisp. 275
Art. I. Utrum metalla ex lentore, fluore, viscositate, et spiritu compactis, uti nos docuimus, fiant, an ex solo vaporoso halitu, seu spiritu, ut Aristoteles docetp. 275
Art. II. Utrum ex aqua fusili Plato recte genere metallap. 277
Art. III.
Art. IV. Utrum metalla in invicem transformare possint natura et arte, sicuti in textu diximus, unde ars chymica comprobatur, an sint intransformabiliap. 278
Art. V. Utrum metalla excrementorum purgatione, et evaporatione, transformentur; an animatione nobilioris in ignobilius intrusa, et cum multiplicatione, et utrum etiam ignobilia e converso fiant ex nobilibusp. 282
Art. VI. Utrum mercurius possit coagulari, et affixari, ut dicunt alchimistae, fierique argentum optimum, et aurump. 286
Art. VII. Utrum metallorum nobillissimum, optimumque sit aurum, superetque lapides omnes virtutep. 287
Art. VIII. Utrum vitrum per artem fieri possit flexibile, infrangibile et ductilep. 289
Quaest. XXXI. De secundis differentiis secondorum corporum,frequintibus lentorem, mollitiem, viscositatem, fluorem lubricositatem et fumum. Et tenuitatem, mirificam explicatio chimicis gratissimap. 290
Art. I. Utrum sufficienter, recteque Aristoteles enumerat secundas differentias passivas corporump. 291
Art. II. Utrum rationes, et causas dictarum differentiarum Aristoteles bene docueritp. 291
Quaest. XXXII. De natabili et submergibili. Questio de mergibili et natabili praesupponit notitiam de gravi, et levi et quamvis determinaverimus in quaestionibus prioribus non esse grave, et leve secundum naturam absolutam, sed respectivam tantum, nunc amplius de hisce quaerere, quatenus corporum sunt differentiae operae pretium videtur, ob antiquorum, recentiorumque controversias: quaeritur ergop. 304
Art. I. Utrum dentur corpora simpliciter gravia, et alia simpliciter levia ut putat Aristoteli. An omnia sint gravia, levia autem dicantur minus gravia, ut Platonicis et Democraticis, et aliis videtur. An e contra: an tandem nihil sit grave, et leve absolutep. 304
Art. II. Utrum figura solidorum natura mergibilium, possit esse causa ne mergantur, sed natent, ut Aristoteles docet, quia non dividunt medium; an quia retinentur ab effluentibus igneis atomis ab aqua, ut Democrito videtur: an quia contactu aeris ut Galilaeo: an a sensu conservationis medii, et mobilis, ut ex nostro sequitur dogmatep. 311
Art. III. Utrum excessus gravitatis corporis mobili specifica super gravitatem aquae sit causa submersionis, ut putat Archimedes. Defectus vero natabilitatis. An figura mobilis, et resistentia aquae minor, vel maior, ut videtur Aristotelicis. An densitas et raritas, ut dictum est in textu. An plenitudo maior, et vacuitas minor, ut videtur Democritop. 319
Quaest. XXXIII. De plantis. Expletis quaestionibus de metallis, plantae non manent: qua ex fluore, et viscositate laxiori, ac lentore, quibus spiritus ingeneratur, elabique volens, nec potens, sursum trabit has corpulentias, assuescitque inter eas vivere, easque organizare ad opera vitae varia, sole, terraque, quibus enate sunt, conservantibus, innantibusque, sicuti dictum est in textu
Art. I. Utrum ex terra tam difformes in res immutata coentesque, plantae fiant a sole: an a Deo, ut docent theologi, an ex quatuor elementis, ut Aristotelesp. 325
Art. II. Utrum plantarum generatio possit fieri absque semine, aut ramo deciso, aut propagatione, aut insitione ex sola terra per solem conformatione ad ipsarum naturap. 328
Art. III. Utrum plantis praeter vegetativam insit etiam sensitiva facultas: animaliaque inversa dici queantp. 329
Art. IV. Utrum plantarum anima inexistat, ut agens causa, an ut forma: et utrum inter corticem, et ossum, uti nobis: an inter germen, et radices, uti Aristoteli placetp. 331
Art. V. Utrum causa longitudini vitae maioris in plantis, quam in animalibus sint, quas Aristoteles tradidit, an quae visae sunt nobis in textup. 333
Art. VI. Utrum quia non putrescunt lapides, ac metalla, ideo non generant: plantae autem, quia putrescunt, et corrumpuntur, generant, ut dictum est in textup. 335
Art. VII. Utrum putrefactio sit crassioris substantiae ab innato calore aucto, colliquatio, et mollioris attenuatio? Ut dictum est in textu. An corruptio eius, quae in unoquoque humido proprie, et secundum naturam, caliditatis aliena ambientis, ut Aristoteli loquitue in 4. meteorologicorump. 336
Art. VIII. Utrum fructus hyemem attingentes requirunt etiam frigus ut maturescant, uti dictum est in textu; an solo calore. Et de coctione, maturatione, elixatione, et assatione, et mediis, et oppositisp. 339
Quaest. XXXIIII. De origine, et generatione animalium in communi. Post plantas, de animalibus iuxta naturae ordinem, ac sanctarum Scripturarum seriem, sermonem contexuimus in epilogismo physiologico, utque recte animalium generationem celebraremus, introduximus mentem primam omnia elementa, resque omnes subsistentes, sensu donasse, secundum quod in Metaphysica ostendimus essentiari omnia primalitatibus, scilicet potentia, sapientia, et amore. In libris vero quatuor de sensu rerum sigillatim disputantes de singulis, ostendimus ita verum esse, argumentaque contraria solvimus luculenter. Nunc autem ne studiosis lacuna quasi interponerentur hisce in quaestionibus attingemus summatim controversiam, in textu namque epilogus rationum pro nostra sententia sufficietp. 341
Art. I. Utrum recte scripserimus, primam mentem cunctis elementis, et rebus sensum largitam esse, ut animalia unde sint ostenderemus, et utrum Sancti Patres, et philosophi aliter senseruntp. 341
Art. II. Utrum ex non sensatis elementis sentientia animalia fieri queant, et physiologi quid de hoc senserunt. Nec harmoniam esse anima brutorum, nec a Deo ex sui substantia, nec ex nihilo, nec ab anima mundip. 345
Art. III. Utrum omnia animalia perfecta, imperfectaque possint ex elementis absque semine generari: et utrum sint eiusdem speciei, qua sponte, cum his qua ex semine nascunturp. 352
Art. IV. Utrum sint quatuor genera animatorum videlicet, nutritivum, sensitivum, locomotivum, et ratiocinativum, ut Aristoteles ponitp. 354
Quaest. XXXV. De propagatione animalis. Postquam inquisivimus, an ex insensantis elementis possit fieri animal sentiens. Nunc utrum ex seminibus insensatis propagetur, inquirire oportet, et de his, quae concernunt per propagationem, et fabricam animalis. Est autem semen decisio proximarum causarum, partecipiumque in compendium ad constituendum aliud numero ensp. 356
Art. I. Utrum semen, ex quo animal generat animal, sit animatum, ut in textu diximus: an inanime, uti Aristoteli apparet; possitque ne ex inanimatis seminibus produci animalp. 356
Art. II. Utrum ex semine masculi fiant partes albae, et exsangues: similiter ex faeminio; et uterque concurrat active ad prolis propagationem, ut dictum est in textu; et ex sanguine matris puro partes sanguineae. An mas solus active, ita ut eius semen non fiat materia faetus, sed deperdatur, mulier vero passive; ita quod careat semine, et ex sanguine menstruo omnes partes faetus motu seminis virilis efformentur, animaque similiter ex eo educatur: sicuti Aristoteles ponitp. 359
Quaest. XXXVI. De principe animalis membro, in quo anima omnis insidet, et partes corporis, et functiones earum originem habent. Utrum cor praecedet omnia animalis membra tempore, dignitate, et causalitate; sedes totius animae, et quo animal est animal, uti Aristoteles docet; an vero caput, ut in textu diximusp. 363
Art. I. Utrum cor praecedet omnia animalis membra tempore, dignitate, et causalitate; sedes totius animae, et quo animal est animal, uti Aristoteles docet; an vero caput, ut in textu diximusp. 363
Art. II. Utrum ab una subsstantia animae, ut nos: an a tribus universum animal gabernetur, ut Plato, et medici volverunt: et an Aristoteles meliora de hoc tradiderint. Item de origine nervorum, venarum, arteriarum, ossium, et de facultatibus, quibus exercenturp. 369
Quaest. XXXVII. Apologetica pro philosophis antiquis. Nunc autem quarere oportet, utrum antiqui omnes nobiscum senserint, animam esse spiritum tenuem, mobilem sensitivum, se ipsum moventem, ac proinde corpus moventem, et sensificatem, et insidentem, ut habitator non ut forma: oportet autem haec singillatim quaerere ne confusio subrepat, et quam irrationabiliter Aristoteles opiniones veteres refutauit, nec de anima quid sit, et unde sit physice ostenderit quidpiamp. 376
Art. I. Utrum omnes, et singuli philosophi meliora tradiderint de anima brutorum, quam Aristoteles: consentiantque omnes esse spiritum tenuem, mobilem, sensitivum; non autem formam corporisp. 376
Quaest. XXXVIII. De motiva vi et modo contra Aristoteli et Galenump. 380
Art. II [I). Utrum substantia animae moventis sit corpus subtilissimum movens corpu crassum, ut veteres dixerunt; an incorporea forma corporis crassi organici, ut Aristotelip. 380
Art. III [II). Defensio antiquorum, et Platonicorum de motu animae, etc. Utrum anima motrix corporis, sit per se mobili, an immobilis, ut Aristoteles opinaturp. 385
Art. IV [III). Utrum motus animalis secundum locum sit a spiritu tanquam principe causa; an tanquam organo alterius causae, similiter generatio, et nutritio, et sensatiop. 391
Art. V [IV). Utrum ratio, qua Aristoteles ab immota forma corporis organici, movet corpus organicum per imaginationem calefacientem et frigefacientem, et per membrum immotum, sit possibilisp. 393
Art. VI [V). Utrum Aristoteles recte definitiones anima nobis tradiderit, quod, videlicet sit actus primus corporis physici organici organici potentia vitam habentis: et id, quo vivimus, et sentimus, et movemur, et intelligimus primo. An rectius aliip. 397
Quaest. XXXIX. De potestatoriis. Cum medicinam novam aedificarum, ac per doctrinam primalitatum examinarem, inveni in animali triplicia organa videlicet potestativi, cognoscitivi, et volitivi, et admiratus sum, quomodo illud difficillium monotriadis arcanum sit omnium scientiarum illuminatio: quod videbatur pridem sciolis eversio. Distinximus ergo organa in textu, iterum in potestatoria, sensoria, et appetitora seorsum: deinde addidimus operatoria, quae praefatis potestativo, cognoscitivo, et appetitivo deserviunt, et suis in locis ordine doctrinae, et naturae disposuimus. Quapropter oportet articulus multus suis in locis transponere olim alibi insertosp. 402
Art. I. Quaeritur primo, an potestatoria sint seorsum ponenda a sensoriis, et appetitoriisp. 402
Art. II. Utrum potestativi organa sint sufficienter, ac formaliter distincta in sustentativum, colligativum, contentivum, defensivum, et offensivump. 403
Quaest. XXXX. De potentatu sustentativop. 404
Art. I. Utrum animal positum extra, systema suum, indigeret potestatoriisp. 404
Art. II. Utrum facultas sustentativa sit in spiritus animalis calore, vel in tenuitate, vel in unitione, vel in mobilitate, vel in luce, vel in participio primalitatump. 405
Art. III. Utrum organa sustentatoria duritie sustentent,an alia vip. 405
Art. IV. Utrum ossa sint plura numero in homine ac in brutisp. 405
Art. V. Utrum pedes ad sustentantionem pertineant, an ad excutionemp. 405
Art. VI. Utrum pondus sit ipsa gravitas deorsum trahens vel aliorsump. 406
Art. VII. Utrum detur grave et levi simpliciter, an respective tantump. 406
Art. VIII. Cur non sunt eiusdem ponderis in aqua et in terra et in aere, et in caelop. 406
Art. IX. Utrum ponderis sit perforare id, in quod ponderatp. 406
Art. X. Utrum gradus ponderum sint a gradibus densitatis et levitatis et unitionisp. 406
Art. XI. Utrum centrum ponderis sit idem cum centro molis in systemate communi, et in statera, et in levap. 407
Art. XII. Cur gravat magis aliquando et quoties et ubi minus ponderosum quam magisp. 407
Quaest. XLI. De colligativop. 407
Art. I. Utrum vis colligativa sit in spiritu libero vel implantato, et quaep. 407
Art. II. Utrum colligabile omne sit solidum et divisump. 408
Art. III. Utrum colligantur omnia a cingente solido, molli, vel a viscoso, vel ab utrisquep. 408
Quaest. XLII. De contentivop. 408
Art. I. Utrum virtus contentiva, sit animastica vel corporalisp. 408
Art. II. Utrum vis contentiva, sit in spiritu a primalitatibus; vel ab activa et passiva vip. 408
Art. III. Utrum ossa, membranae, nervi et vasa omni simplicia, et mista, sint contentoriap. 408
Art. IV. Utrum solius solidi sit continere vel formatip. 409
Art. V. Utrum obiectum contenibile sit solum lubricum, fluidum, humidum, vaporosum, et tenue, ut et inconstans, et fluens estp. 409
Art. VI. Utrum continens semper unitius contento sit, et colligans colligatop. 409
Quaest. XLIII.
Art. I. Utrum vis munitiva sit in spiritu virtute, an solum in organo, et quop. 409
Art. II. Utrum pili, squammae, corium, caro, cortex pertineant ad defensivum modo, seu munitivump. 409
Art. III. Utrum adeps, et sebum, glandulae, et misenterium, sit defensoria, vel, etcp. 410
Art. IV. Utrum caro constet ex fibris vectis, obliquis, et transversis, sicut contentivum vasp. 410
Art. V. Utrum obiectum munitivi, sit munibile, vel potius nocivump. 410
Art. VI. Utrum nociva sint corporea, vel incorporea, vel utraque et quibusp. 410
Art. VII. Utrum utilius ad resistendum nocivis sit molle vel durum: circulare, vel angulosum, vel planum munimenp. 410
Art. VIII. Utrum omnia artis defensoria munimina respondeant naturalibusp. 411
Quest XLIV. De potentatu offensivo seu pugnativop. 411
Art. I. Utrum vis pugnativa sit in spiritu animali, quo calidus, an quo subtilis, an quo primalitates participatp. 411
Art. II. Utrum robur pugnativi sit in impetu pugnantis, vel in duritie, et acutie instrumentip. 411
Art. III. Utrum venenum pertineat ad pugnativump. 412
Art. IV. Utrum omnia arma artis ex naturalibus exemplar habeantp. 412
Art. V. Utrum obiectum pugnativi sit hostilip. 412
Art. VI. Utrum hostile a nocivo distinguatur, et quomodop. 412
Art. VII. Utrum hostile et nocivum sit secundum naturam vel contra naturamp. 412
Art. VIII. An sint plures pugnandi modi: et quotp. 412
Art. IX. Utrum natura cunctis plantis, et animalibus dederit organa offensoria sicut dedit defensoriap. 413
Quaest. XLV. De anima sentiente. Quoniam et Galenus, et Aristoteles eandem esse motivam, et sensitivam animam concedunt: neque enim movet nisi sequatur, fugiatve, quae praesentit, imaginaturque, et cum defensa iam sit opinio nostra ex Sanctis Patribus, et experientia, et ratione contra eosdem philosophos, spiritum corporeum, tenuem, mobilem, subtilem esse animam motivam animalis; utique et sensitivam, eundem esse spiritum, ratum esse debet. Reliquum est si quid valent rationes Aristotelis pro suo dogmate de sensu, disputare, et de modo sentiendi, et instrumenti, et variis functionibus, et obiectisp. 413
Art. I. Utrum sensus sit passio perfectiva; et vis sentiens sit pura potentia incorporea indivisibilis, sensibilium formis informabilis absque ipsorum materia: sitque sentire, ut Aristoteles putat.. An vero sit spiritus en actu, se ipsum motum a sensibilibus cognoscens, ac proinde moventia sensibilia, ut in textup. 413
Art. II. Utrum sentire fiat per informationem. Ita quod species obiecti informet sentientem potentiam, requiranturque potentia, obiectum, et medium, ut fiat: an sola motione modica. Anima sentientis ab obiecto, ac metientis ex illa totum, celebratur, et intusp. 418
Art. III. Utrum sensitiva potentia sit forma sensorii, an alia per se substantia inambulans, utensque sensoriop. 422
Art. IV. Utrum sint quinque sensus particulares, et unus communis, an vero unus communis, et plura sensoria particulariap. 423
Quaest. XLVI. De tactu. Prima alteratio cum peripatetici se offert post universales de primo sensu, qui est tactus, utrum sit unus, an plures: quoniam vero nos probanimus in superioribus omnes sensus esse tactiones, vel immediatas, vel per medium, ut consuleretur saluti animalis, ut in textu dictum est; itemque sensoria. Et modo sentiendi praeter communem tactum, non esse quatuor sed octo. Addimus enim sensum famis, et sensum veneris duplicem: hocque in super correximus: nunc reliquum est de eo, qui Peripateticis innotuit, tactu disputare, et de organo, et obiectop. 429
Art. I. Utrum tactus sit unus, vel plures sensu speciep. 429
Art. II. Utrum possint duo corpora solida se mutuo tangere immediate in aqua, vel in aerep. 432
Quaest. XLVII. De gustu.p. 433
Art. I. Utrum gustus sit quidam tactus gracilior, latentes vires nativas rerum, nedum manifestas, uti tactus percipiensp. 433
Art. II. Utrum sapor sit caloris nativi cum propria mole crassa, linguae poros ad sentientem spiritum subentis, actio, ut in textu explicavimusp. 434
Art. III. Utrum sapor sit passio a sicco terreo in humido aqueo, uti Aristoteles putatp. 437
Art. IV. Utrum extremi sapores, ex quibus medii componuntur, sint dulcedo, et amaritudo; an inspiditas, et salsedop. 440
Quaest. XLVIII. Utrum numerus, et ordo, et generatio saporum sint rite assignata, etc. de hoc aliasp. 443
Art. I. Utrum organum odoratus sit nasus, aut cor, aut cerebrum, aut nervuli e cerebro in nares porrecti: aut auresp. 443
Art. II. Utrum odor sit qualitas passiva, ut Aristoteli videtur. scilicet siccitatis sapidae lotura in humidop. 444
Art. III. Utrum sit duplex genus odorum, ut Aristoteles vultp. 445
Art. IV. Utrum odor sit caloris in tenuitate subeuntis ad odorantem spiritum actio, ut in textup. 447
Art. V. Utrum odor ab odorabili exhalans realiter perveniat usque ad spiritum odorantem, an intentionaliterp. 447
Art. VI. Utrum odor nutriatur animal, et inspirato aere quadem vel omniap. 449
Quaest. XLIX. De visup. 451
Art. I. Utrum visio fiat videns anima aliquid extramittendo, an intro admittendo, an excitatione, et sympathiap. 451
Art. II. Utrum visio fiat in cornea, an in vitreo humore, an in crystallinop. 459
Art. III. Utrum lumen sit obiectum visus per se, solumque: an color: an aliquid innominatump. 460
Art. IV. Utrum lux causet speciem, et visionem, an solummodo disponat medium, quando sentitur color, ut possit color speciem suam producere: an vero actuet potius coloremp. 461
Art. V. Utrum lux, color, et transpicuitas sint eiusdem natura in cunctis corporibus, pendeantque a calore, ita ut lux sit eius vultus, color sit lux opacata, et languens: transpicuitas sit candor a calore factus vincente opacitatem materia. An vero different in caelo, et igne, et aqua, et sint diversae essentiae secundum definitiones, quas tribuit illis Aristotelesp. 463
Art. VI. Utrum lux sit corpus, an virtus in corpore, et substantia ne, an accidensp. 467
Art. VII. Utrum lumen, et color recipiantur in medio realiter, an intentionaliterp. 469
Art. VIII. Utrum optici nervi sese intersecant, ne obiecta videantur dupliciap. 472
Quaest. L. De auditu. De auditu tandem nihil fere controvertitur. Aristoteles enim fatetur sonum esse aeris motum a sonantibus rebus emissum, eundemque esse auditus obiectum echoque fieri, sicuti et nos diximus. Item auditus organum esse aures, fabrefactas uti in textu docuimus, et implantatum aerem esse in tympano aurium centro, quo ab exteriori pulsato motu, sit auditio reliter, non intentionaliter: si autem addidisset nervos auditorios e cerebro produentes in auris tympanum, ac spiritum per illos delatum, qui sonos discernit, et malleolum super tympanum, nil a nobis discrepasset, nec desideratum fuisset. Hic autem licet arguere eum, quod puram potentiam fecerit sensum, cum iam fateatur, aerem motum auribus implantatum, ut fiat sensatio per symbolum. Unde et oculis lucem, et colorem simplicissum, tingibilem omnibus coloribus ( neque enim sonus coloratur natura expers coloris, neque cor sonare potest expers soni, sedaer sonatius. ) Itaque et naribus vaporem innatum; et gustui saporem quendam, qui aliis possit affici, et tactui calorem mediocrem, qui fortiores se suscipiat, adscribere debuisset: neque enim omnem sonem, neque omnem colorem, neque omnem odorem, neque omnem saporem sentit animal, sed solum fortiores innatis: hinc putavit Aristoteles, aerem sine colore, et omnia diaphana, et linguam sine sapore, et vaporem esse aliquem, qui non sit odor: cum tamen nobis pro nostro gradu sic non sit, non naturae: de his dictum est superius: nunc autem inquiramus, quid alii non recte deducuntp. 472
Art. I. Utrum sonus sit motus aeris, an alia qualitas: et de sono siderump. 473
Art. II. Utrum voces brutorum sint cum imaginatione, et desiderio significandi conceptiones animaep. 477
Quaest. LI. De respiratione. Convenimus cum Aristotele, caeterisque philosophis, et mediciis, quod ex consequenti usus respirationis sit formatio vocis ad significandum: restat ergo inquirere de usibus principalibus. Quapropter quaeritur primop. 480
Art. I. Utrum usus respirationis sit principalater imminutio, et refrigeratio caloris cordis, ut videtur Aristoteli, ac medicis ex parte: an potius retentio, et auctio caloris, et spirituum: sicuti in textu docuimusp. 480
Quaest. LII.
Art. I. Utrum pulsus sit calefacti humidi inflatio, ut Aristoteles putat: an vitalis insensata facultatis cordis functio, uti Galeno placet; an vero sentientis spiritus in arteriis, qua ratione in textup. 488
Quaest. LIII. De somno et vigiliap. 490
Art. I. Utrum sommus sit vinculum, et immobilitas cordis, tanquam primi sensorii communis, ad quam sequitur quies sensuum particularium, facta ab infrigidatione vaporum descendentium ex cerebro; propter quam sit conventus caloris intro ad interiora, et inferiora, ut Aristoteles docet; an cerebri infrigidatio, ut placet Galeno: an tandem collectio spirituum in suam universitatem ad se reficiendum, et vapores oppugnandum, et a vigilae laboribus feriandump. 490
Quaest. LIV. Postquam de moventis, et sentientis, ac nutrientis animae vasis et organis loquuti sumus, et de moventis, ac sentientis operationibus internis, externisque passionibus, et actionibus sequitur in physiologiae epilogismo de mente a Deo homini immissa post corporis, et sensoriorum, et motivorum organorum formationem. Deinde de nativitate hominis, et de nutritione, vita, et morte; ac mox de interioribus sensationibus; quoniam vero quaestio de anima, a Deo indita, absolvi non potest absque his, etc. Anticipamum praesentemp. 495
Art. I. Utrum de sensibus interioribus, vel sentientis animae operationibus in obiecta absentia, sufficienter loquuti sumus in textu, et rectep. 495
Art. II. Utrum imaginativa, intellectiva discursiva, reminiscitiva, et memorativa differant a sentiente, et quomodo Aristotelici putant: an sint eiusdem anima operationes, et facultates, et actusp. 497
Quaest. LV. De anima humana a Deo immissa et de immortalitate animorump. 508
Art. I. Utrum vere, ac sufficienter Aristoteles demonstraverit intelligentis animae humanae immortalitatem, alterumque genus a sensitivo, separabile re, et ratione a magnitudine, et an recte agentem superaddiderit intellectum. Idem quaeritur de Aristotelis asseclisp. 508
Art. II. Utrum recte, ac sufficienter extra Peripateticismum possimus nos probare animam aliam a sensitiva communi nobis cum brutis, inesse hominibus immortalem, cuique suamp. 524
Art. III. Utrum mens a Deo nobis immissa, sit forma, seu enthelechia corporis organici, an motor, et habitator, an aliquid medium, et quomodo uniaturp. 535
Art. IV. Utrum rationale sit differentia hominis ultima, qua differt a brutis et angelisp. 541
Quaest. LVI. De somniorum causisp. 545
Art. I. Utrum sint tres tantum somniorum cusae; fiantque omnes in phantasia et in corde: an plures, et intellectu etiam, et in capite: et per motiones, an per simulacrap. 545
Quaest. LVII. De appetitoriis. Transactis his, quae ad potestativum et cogmoscitivum spectant organis et usibus et quidditatibus: de spectantibus ad appetitivum nos manet fermo iuxta ordinem doctrinae et naturae, noviter consideratae: quae paucis absolvam, quoniam non satis inter philosophos veteres primalitatum, controvertuntur p. 547
Art. I. Utrum organa appetentis animae sint quatuor tantum, videlicet, ventriculus, anus, iecur, genitalep. 547
Quaest. LVIII.
Art. I. Utrum definitiones famis et sitis traditae a Platone, Aristotele, et Galeno, et Telesio, sint verae et sufficientes: et quis ipsorum meliores tradiderit, an nos verioresp. 549
Art. II. Utrum calidus potus fuerit in usu apud veteres, et modernas nationes, tanquam salubrior, et voluptuosiorp. 552
Art. III. Utrum salubrior sit, suaviorque potus frigefactus niue, quam calefactus igne, in corpore sano, secundum naturam temperatop. 553
Quaest. LIX.
Art. I. Utrum nutrire, augere, diminuere, et generare, sint opera naturalia, an animastica: et si animastica utrum sentientis, an solum vegetantis, et qua rationep. 556
Art. II. Utrum in coctione ope vegetantis animae generentur quatuor humores, quatuor elementis correspondentes. An unus tantum, pluraque excrementap. 562
Quaest. LX.
Art. I. De nativitate hominisp. 563
Art. II. Cur alii nascantur patri similes, alii matri, alii consanguineis, alii extraneis, alii monstruosi sunt partus: et alii masculi, alii feminae, alii hermaphroditip. 563
Quaest. LXI. De iuventute, senectute, vita, et mortep. 564
Art. I. Utrum de generatione, iuventute, et senectute, vita, et morte recte Aristotele definierit: ac praecipue utrum omnis mors sit corruptiop. 564
Art. II. Utrum aliquod mortis genus sit naturale: an omne violentump. 566
Quaest. LXII. Postquam dictum est de organis ad appetitivum principium pertinentibus, deque huius effectibus in conservatione animalis, praetermitto tractatum de passionibus notionibus, et affectionibus, quae indistinctae priscis fuere philosophis ob primalitatum incognitam doctrinam, ideoque controvertendo non videtur cum eis immorandum, ex nostro enim textu statim veritas et error clarescunt, exque dicendi in 2. partis voluminis. Nunc de exequutivo principio, in quo primalitates, conveniunt extrinsecus respiciendo aliquid dicere libet, ne ieiuni transire videamur. Sunt autem duae facultates excutorii, scilicet contrectativa et delativa. Ergo duo organa manus et pes: ergo duo obiecta, contrectabile, et commodump. 568
Art. I. Utrum organa exequutoria sint duo, pes, et manusp. 569
Art. II. Utrum obiectum pedis sit commodum et incommodum. Manus vero tractabile, seu operabilep. 569
Quaestiones super secunda parte [Quaestiones sull'Ethica]p. 1
Quaest. I. De summo bonop. 2
Art. I. Utrum summum bonum hominis sit gloria, an imperium, an voluptas, an lucrum, an contemplatio, an fruitio; an virtus, vel vivere secundum naruram: vel Deo assimilarip. 2
Art. II. Utrum recte posuerimus in textu, summum bonum esse conservationem, eiusque gratia esse virtutes, et omnia appetip. 21
Quaest. II. De libero arbitriop. 24
Art. I. Utrum homo sit liber voluntate et arbitrio. Quaestio unicap. 24
Quaest. III. De virtutibusp. 33
Art. I. Utrum virtus sit habitus acquisitus; an naturalis potentia; an puritas; an scientiap. 34
Art. II. Utrum divisio animae, et virtutum in practicas, ac speculativas, recte assignetur ab Aristotelep. 50
Art. III. Utrum virtutum numerus accipiendus sit ab actibus, vel ab obiectis, vel a materia circa quam, vel a modis, et usibus, an a subiectisp. 55
Art. IV. Utrum Epikeiae sit solum interpretari: an etiam dispensare, irritare, abrogare, et permutare, quae legis positivae suntp. 59
Philosophiae realis epilogistica pars secunda [Ethica]p. 1
Cap. I
Art. I. De essentia virtutis, et principiis eius, et passionibus, et operationibus, quarum regula est ipsa virtusp. 1
Art. II. De libertate hominis et moralitate, et ceterap. 5
Art. III. De beatitudine et summo bono et bonorum summorum distinctione: et de operatione virtutis, et vitiip. 8
Art. IV. De virtutum distinctione et numerop. 12
Cap. II.
Art. I. De sanctitate et vitio oppositop. 13
Art. II. De probitate, et suis oppositis: et ramisp. 15
Cap. III. De acquisitionis mediorum finium ad ultimum finem notitia adipiscendap. 17
Art. I. De studiositate et suis oppositisp. 17
Art. II. De prudentia et vitiis oppositisp. 18
Art. III. De vigilantiap. 20
Art. IV. De disciplinabilitatep. 20
Art. V. De solertia et oppositis. De arte et naturap. 20
Art. VI. De moderatione vel sufficientiap. 23
Cap. IV.
Art. I. De parsimonia et magnificentia et munditia et oppositisp. 23
Art. II. De liberalitate, suisque contrariisp. 24
Art. III. De sobrietate vitiisque oppositiisp. 24
Cap. V. De virtutibus comitantibus operationes actus et affectusp. 25
Art. I. De virilitatep. 26
Art. II. De spe et fiduciap. 26
Art. III. De alacritatep. 26
Art. IV. De strenuitatep. 27
Art. V. De longanimitatep. 27
Art. VI. De cunctationep. 27
Art. VII. De perseverantiap. 27
Art. VIII. De diligentiap. 27
Art. IX. De comprehensionep. 28
Art. X. De zelo et securitatep. 28
Art. XI. De tolerantiap. 28
Art. XII. De fortitudine et clementiap. 29
Cap. VI.
Art. I. De exercitio suisque oppositisp. 31
Cap. VII.
Art. I. De secunda conservationis virtute. De castitate et oppositisp. 32
Cap. VIII. De tertia conservationis virtutibus, quae est in famap. 33
Art. I. De benevolentia et suis partibus, et oppositisp. 33
Art. II. De aemulatione, et oppositisp. 34
Cap. IX.
Art. I. De beneloquentia et suis partibusp. 35
Art. II. De eloquentiap. 35
Art. III. De benedicentiap. 36
Art. IV. De veracitate, de suis partibus, et oppositisp. 37
Art. V. De credibilitate et oppositisp. 39
Art. VI. De rogatione et suis oppositisp. 39
Cap. X.
Art. I. De beneficientia et oppositisp. 42
Art. II. De gratitudine, suisque contrariisp. 43
Cap. XI.
Art. I. De aequabilitate, suisque contrariisp. 44
Art. II. De potestatione, suisque speciebus, laudatione, honorificentia, cultu, fama, gloria etc. et oppositisp. 45
Art. III. De mansuetudine et oppositisp. 54
Cap- XII. De hilaritate et oppositisp. 54
Cap- XIII. An sint aliae virtutes et de modestiap. 55
Cap. XIIII.
Art. I. De correctione seu verecundia, et oppositisp. 55
Art. II. De paenitentia perfecta, seu correctionep. 57
Art. III. De humilitate et obedientiap. 57
Cap. XV. De conservatione politica et iustitia eius virtutep. 59
Cap. XVI. De sublimitate virtutum, apice, et epilogop. 64
Quaestiones super tertia parte [Quaestiones sulla Politica]
Quaest. I. De dominio et regnop. 71
Art. I. Utrum sit idem regnare, ac dominarip. 71
Art. II. Utrum homo hominum iure aliquo naturali, vel divino, posset esse dominus. An omne dominium est a violentia; vel ab artep. 75
Quaest. II. Contra politicam Aristotelisp. 87
Art. I. Utrum ex doctrina Aristotelis sequatur, omnes principes mundi esse tyrannos, quemadmodum cupit eos esse Macchiavellus, et Macometus instituit, at an vere tyranni sint omnes, et utrum omnes populi sint servi, et tanquam servi tractari debent secundum Aristotelem et an hoc sit bene, et secundum naturamp. 87
Quaest. III. De optima republicap. 95
Art. I. Utrum responsio quam finxit optimam Aristoteles super caeteras, sit vera optima, an pessimap. 95
Quaest. IV.
Art. I. Utrum recte, et utiliter post doctrinam politicam, de Republica dialogum addiderimus pro Colophonep. 100
Art. II. Utrum magis secundum naturam, ac utilior et augmento Reipublicae et privatorum sit communitas honorum exteriorum, ut dicebat Socrates et Plato; an divisio, ut Aristotelesp. 104
Art. III. Utrum communitas mulierum sit convenientior secundum naturam, ac generationi utilior, quam proprietas uxorum, et natorum; ac proinde simul toti Reipublicaep. 118
[108]
Philosophiae realis pars tertia [Politica]
Cap. I. De politicarum communitatum quidditate, et causis, et occasione et gradibus et vinculisp. 113
Cap. II. De dominio, de iure, et beneficio, et regnop. 114
Cap. III. De dominiorum, et rectorum, et populorum functionibus, et gradibus, unde, variae species Rerumpublicarum et religionum, et de ipsarum circulationibus, et augmentis, et decrementis, et agnitione, et partibus integralibusp. 116
Cap. IV. De principum et dominiorum essentia, constitutione, divisione, comparatione: et de partium civitatis usu et conditione, et functionibus secundum naturam. Et de civis quidditate, et non civis agnitione. Et de Reipublicae probitate, et deterioritate, ex horum causap. 118
Cap. V. De legibus, et consuetudinibus, et ratione politica, quam vocant, de statup. 119
Cap. VI. De legislatoribusp. 122
Cap. VII. De coloniis et civitatep. 123
Cap. VIII. De instrumentis acquirendi conservandique imperia, eorumque usu, et comparationep. 124
Cap. IX. De lingua, gladio, et pecuniap. 126
Cap. X. De causis tribus regnorum, politicus, non physicus sermo, et primo. De prima cusa politiarum: sive de Deo, et religionep. 130
Cap. XI. De secunda causa acquirendi, gubernandique imperia, sive de prudentia, et virtutis usup. 134
Cap. XII. De tertia causa acquirendi, et gubernandi dominia; sive de occasionep. 136
Cap. XIII. De casu, morte, et mutatione monarchiarum, earumque causis, et remediisp. 136
Cap. XIV. De morte, casu, mutatione, rerumpublicarum in quibus plures gubernant, deque ipsarum, causis, et remediisp. 141
Cap. XV. De morte, casu, mutatione rerum popularium, in qua vidilicet omnes participant in regimine, et de causis atque remediis, eorumdem malorump. 142
Civitas solisp. 145
Quaestiones in quarta parte [Quaestiones sull'Oeconomica]
Proemium
Quaest. I.
Art. I. Utrum sit idem finis politicae et oeconomicaep. 170
Art. II. Utrum coenobia monachorum et conventus fratrum apud Christianos, et marabutorum, apud Mauros, sint familiap. 172
Quaest. II. De matrimoniisp. 173
Art. I. Utrum expediat unam tantum uxorem ducere, an plures secundum naturam, omissa legep. 173
Art. II. Utrum maritus uxori dotem an uxor marito debeat conferrep. 175
Art. III. Utrum dotibus fortunae, an animi sint matrimonia copulandap. 175
Art. IV. Utrum maritus in uxorem, et parentes in liberos, verum habeant dominium uti in servosp. 176
Quaest. III.
Art. I. An oeconomo philosopho vivendum sit ex usura aliisve industriis, labore vacuis, et lucro plenisp. 179
Philosophiae realis pars quarta [Oeconomica] p. 189
Cap. I.
Art. I. De elementis, essentia, fine, divisione, et varietate familia, ac comparatione cum toto, et partibusp. 189
Cap. II.
Art. I. De instructione familiae, ac gubernatu: qui in acquisionem, conservationem, fruitionem, et dispensationem partitur; iam dicendum essep. 191
Art. II. De habitaculi institutionep. 191
Art. III. De uxoris, et coniugii institutionep. 192
Art. IV. De villae institutionep. 194
Art. V. De servorum rationalium, irrationalium et naturalium institutionep. 195
Cap. III. Oeconomicorum, qua est de gubernatione familiaep. 197
Art. I. De patrisfamilias dominio secundum naturam, ac politicamp. 197
Art. II. Uxorem, ubi est unica, participem esse oeconomici dominii: ubi plures, nequaquam; ac magis secundum naturam esse coniugium cum una, quam cum pluribusp. 198
Art. III. Leges viri ad uxorem in oeconomica gubernationep. 199
Art. IV. Leges uxoris ad maritum, et familiam oeconomico gubernatup. 199
Cap. IV.
Art. I. De liberorum generatione, et educationep. 202
Art. II. De rationalium servorum gubernationep. 203
Art. III. De animalium plantarumque usu et gubernatu oeconomicop. 205
Cap. V. De oeconomia patris familias, eiusque fine, arte, et exercitiop. 206
Cap. VI.
Art. I. De oeconomica acquisitionep. 207
Cap VII. De rei familiaris oeconomica conservationep. 208
Cap. VIII. De acquisitorum, conservatorumve honorum dispensatione, et fruitione in vita, et morte: et de cura oeconomi, cum sibi mors natura intimaturp. 208
De regno Dei consideratiop. 212
Indexp. 225

©2011-2013 ILIESI Istituto per il Lessico Intellettuale Europeo e Storia delle Idee-CNR