INDICE DETTAGLIATO
Index | p. 2nn |
Epistola dedicatoria | p. 3nn |
Ad lectorem | p. 7nn |
Approbationes | p. 8nn |
Licentia | p. 8nn |
Extract du privilege du Roy | p. 8nn |
Disputatio in prologum instauratarum scientiarum [Disputatio] | p. 9nn |
---|---|
Quaest. I. | |
Art. I. Quam multis negativa videtur verior | p. 9nn |
Art. II. Utrum liceat Aristotelismum evertere vel saltem contradicere Aristoteli, et authoritatem minuere | p. 16nn |
Art. III. Utrum iurare in verba magistri sit licitum | p. 35nn |
Physiologia epilogistica [Physiologia] | p. 1 |
Cap. I. | |
Art. I. Cur Deus creavit mundum, essentias ad existentias educendo | p. 2 |
Art. II. De loco, et tempore existentiarum comprincipiis | p. 3 |
Art. III. De materia | p. 4 |
Art. IV. De principiis activis, et elementorum origine | p. 5 |
Art. V. De origine stellarum fixarum, et errantium | p. 7 |
Cap. II. | |
Art. I. De rerum natura | p. 8 |
Art. II. De providentia divina in physici: cuius instrumenta sunt necessitas, fatum et harmonia | p. 9 |
Art. III. De tempore | p. 10 |
Art. IV. Diversitas rerum ab elementis iuxta ideam primam | p. 11 |
Cap. III. | |
Art. I. De stellarum motibus, et usu | p. 11 |
Cap. IV. | |
Art. I. De operatione | p. 19 |
Art. II. De actione et passione | p. 19 |
Art. III. De mutationibus | p. 20 |
Art. IV. Ordo communicationis primorum contrariorum in passivas causas | p. 20 |
Cap. V. | |
Art. I. De rerum differentiis iuxta entitates conditiones earum | p. 21 |
Art. II. Gradus inter rarum, et densum priores, et qua ex his sequuntur corporum differentiae passivae, nistequae: ac subinde formationes, formaeque | p. 21 |
Art. III. De differentiis actionum caloris blandi robustique | p. 23 |
Art. IV. De dispositionibus secundarum materiarum in actu generationis cuilibet secundorum entium signatarum coaptatarum | p. 23 |
Art. V. Num alia genera rerum ab his, quae conspiciuntur in mundo, fieri potuerint | p. 24 |
Art. VI. Ab uno calore multipliciter remisso auctoque, et ex una materia variis immutata modis, posse entium multitudinem oriri, ac sine frigoris mistione | p. 24 |
Art. VII. Agnitio mirabilis successus rerum in particolari, omnisque varietatis earum | p. 25 |
Cap. VI. | |
Art. I. De mari et aquis et fontibus, et fluvis, et telluris partibus, et distinctione | p. 28 |
Art. II. De motibus maris | p. 31 |
Art. III. De aquis pluvialibus, et de tonitruo et fulgure | p. 33 |
Art. IV. De inundatione Nili, aliorumque fluviorum | p. 34 |
Art. V. De grandinibus | p. 34 |
Art. VI. De nivibus | p. 34 |
Art. VII. Nives, omnesque liquores, quamvis gelatos interius calidos esse | p. 35 |
Art. VIII. De rore ac pruina | p. 35 |
Art. IX. De manna et melle | p. 36 |
Cap. VII. De rebus ex vapore et in vapore genitis | p. 37 |
Art. I. De ventis, eorumque usu | p. 37 |
Art. II. De etesiis | p. 38 |
Art. III. De ventorum qualitatibus, sitibus et nominibus | p. 39 |
Art. IV. De terra motibus | p. 40 |
Art. V. De fulminibus | p. 40 |
Art. VI. De stellis cadentibus, et ignibus qui in aere apparent et fulgetris | p. 41 |
Art. VII. De cometis | p. 41 |
Art. VIII. De pariliis et area | p. 43 |
Art. IX. De iride | p. 43 |
Art. X. De circulo lacteo | p. 44 |
Cap. VIII. Dicendum restat de rebus ex liquore et fluore genitis, cum dictum sit de genitis ex vapore multipliciter | p. 45 |
Art. I. De lapidibus et fossilibus | p. 45 |
Art. II. De lapidibus imperfectis | p. 45 |
Art. III. De lapide gravido | p. 46 |
Art. IV. De lapide perfecto eiusque speciebus singillatim | p. 46 |
Art. V. De metallis | p. 48 |
Art. VI. De augmento lapidum, ac metallorum | p. 50 |
Cap. IX. De his, quorum materia est lentor, fluor, liquor, et spiritus | p. 51 |
Art. I. De plantis | p. 51 |
Art. II. Quod plantae sint analogice animalia | p. 53 |
Art. III. De fructificatione | p. 53 |
Art. IV. De fructibus | p. 54 |
Cap. X. De animalibus | p. 55 |
Art. I. De origine et structura animalium organica generatim | p. 55 |
Art. II. De gradibus animalium, et ratione corum ex motu, et structura percepta | p. 57 |
Art. III. Rationes universales quod omnibus in rebus sensus insit, extracta ex primo libro nostro de sensu rerum | p. 58 |
Art. IV. De origine hominis | p. 59 |
Art. V. De perfectorum animalium origine, et modo multiplicationis, et aliorum differentia | p. 60 |
Art. VI. De propagatione prolis animatae, et faetus formatione mirifica, et usu partium | p. 60 |
Cap. XI. Recapitulatio de organis speciatim | p. 67 |
Art. I. De potestatoriis, et potentatu | p. 67 |
Art. II. De sustentativo potentatu et sustentatorio | p. 68 |
Art. III. De potentatu colligativo, et colligatoriis | p. 69 |
Art. IV. De potentatu contentivo, et contentoriis | p. 70 |
Art. V. De munitivo potentatu et munitoriis | p. 71 |
Art. VI. De pugnativo potentatu | p. 72 |
Art. VII. De vitalitio potent | p. 73 |
Art. VIII. De potentatibus organicis | p. 74 |
Cap. XII. | |
Art. I. De sensibus exterioribus, sensorisque in communi | p. 74 |
Art. II. De tactu | p. 75 |
Art. III. De gustu | p. 76 |
Art. IV. De odoratu | p. 78 |
Art. V. De visu | p. 80 |
Art. VI. De auditu | p. 86 |
Art. VII. De loquutione et sermone | p. 89 |
Cap. XIII. | |
Art. I. De modo sentiendi vere, et fallaciter, et corrigendi sensationes | p. 90 |
Art. II. De sensu non organico. De memoria et reminescentia | p. 91 |
Art. III. De fide assentiente, et dissentiente, et de opinione, et suspicione | p. 92 |
Art. IV. De discursu | p. 93 |
Art. V. De abstractione et intellectione | p. 95 |
Art. VI. De iudicio | p. 98 |
Art. VII. De imaginativa | p. 100 |
Art. VIII. De insomniis, et prophetia | p. 102 |
Cap. XIV. | |
Art. I. De appetitivi facultatibus, absolutis et organicis | p. 103 |
Art. II. De ingestionis appetitu, seu fame, et siti | p. 104 |
Art. III. De fame et siti cuiusque membri post ventriculum | p. 104 |
Art. IV. De coctionum speciebus et digestione ingestorum | p. 105 |
Art. V. De egestivo | p. 106 |
Art. VI. De generativo | p. 107 |
Art. VII. De appetitibus non organicis | p. 108 |
Cap. XV. | |
Art. I. Dicendum fuisse de operatoriis post potestatoria, sensoria, et appetitoria: at differi oportere hunc sermonem donec de divino animali absolvatur sermo | p. 108 |
Cap. XVI. | |
Art. I. De hominis mente, et unione essentiali illius cum sentiente spiritu, et humido, et solido, mutuisque officiis, comprobatio | p. 109 |
Cap. XVII. | |
Art. I. De nativitate hominis, et sexus ratione: et figura immutabilitate, et vitae seorsum exordio | p. 112 |
Art. II. De vita extra uterum | p. 113 |
Art. III. De infantia | p. 114 |
Art. IV. De pueritia | p. 114 |
Art. V. De adolescentia | p. 115 |
Art. VI. De virilitate | p. 116 |
Art. VII. De senescentia | p. 116 |
Art. VIII. De senectute | p. 116 |
Art. IX. De aetate decrepita et morte | p. 117 |
Cap. XVIII. | |
Art. I. De passionibus, notionibus et affectionibus, quatenus sunt extensiones potestativi, cogniscitivi, et volitivi ad opera et obiecta | p. 118 |
Art. II. De risu, admiratione, et dispicientia | p. 119 |
Art. III. De planctu | p. 120 |
Cap. XIX. | |
Art. I. De somno et vigilia exequutionum origine, et exequutione, seu operibus organicis | p. 121 |
Art. II. De organis exequutoriis | p. 123 |
Art. III. De delativo | p. 123 |
Art. IV. De contrectativo | p. 124 |
Quaestiones physiologicae [Quaestiones sulla Physiologia] | |
Praefatio | p. 1 |
Quaest. I. | |
Art. I. Utrum physiologia sit prima philosophia, et scientia scientiarum, ut dicunt Democratici: an scientia, ut Aristoteli placet non primaria; sed de universalibus: an etiam particularibus: et an sit tantum modo opinio, ut Platonici docent: et quod illius subiectum | p. 3 |
Quaest. II. | |
Art. I. Utrum recte a Deo originem physicarum rerum auspicati sumus | p. 6 |
Art. II. Utrum mundus incoeperit; et quomodo; et a quo | p. 7 |
Art. III. Utrum in rerum productionibus misceatur actione divina; et rite a nobis ponatur autor constructionis rerum, ordinisque et finis earum Deus | p. 10 |
Art. IV. Utrum recte, et non contra Moysis ordinem rerum productionem explicaverimus | p. 11 |
Quaest. III. De causis | p. 13 |
Art. I. Utrum sint quatuor genera causarum, ut ponit Aristoteles an quinque ut Plato; an sex uti nos: an duo sicut Seneca | p. 13 |
Quaest. IV. | |
Art. I. Utrum recte dixerimus, naturam esse divinam artem, rebus creatis inditam: an Aristoteles, naturam esse motus, et quietis principium, in quo est primum per se, et non secundum accidens | p. 15 |
Quaest. V. De tempore | p. 18 |
Art. I. Utrum tempus sit numerus motus secundum prius et posterius, ut dicit Aristoteles vel rerum vicissitudo, ut nos | p. 18 |
Quaest. VI. De loco | p. 20 |
Art. I. Utrum loco sit spatium incorporeum, immobile, aptum ad recipiendum corpora, ut diximus in textu: ideoque longum, latum, et profundum, uti sunt locanda corpora; et nulli, neque sibi contrarium | p. 20 |
Art. II. Utrum detur vacuum | p. 21 |
Art. III. Utrum locus sit extrema superficies immobilis corporis circumdantis immediate, ut Aristoteles dixit | p. 23 |
Quaest. VII. | |
Art. I. Utrum materia sit pura potentia, ut dicunt Peripatetici; vel sit ens substratum causis agentibus, et corpus informe, sine numeris iners aptum ad recipiendas omnes formas, et numeros, actiones sicuti nos in textu probavimus | p. 28 |
Art. II. Utrum materia sit moles corporea, vel potentia incorporea | p. 32 |
Art. III. Utrum de potentia materiae formae educantur, an ab agentibus principiis effundantur imprimanturque | p. 31 |
Art. IV. Appendix ad quaestionem VII. Utrum corpus materiale componatur superficiebus, superficies ex lineis: lineae ex punctis; ut Platoni placet: an linea ex lineis semper divisibilibus in infinitum: et superficies ex superficiebus, et corpus ex corporibus in infinitum divisibilibus | p. 33 |
Quaest. VIII. De principiis activis rerum naturalium | p. 42 |
Art. I. Utrum principia activa sint plura, aut pauciora duobus | p. 43 |
Art. II. Utrum calor, et frigus sint prima contrarietas, ad quam omnes aliae reducuntur | p. 44 |
Art. III. Utrum calor, et frigus habeant aliunde physicam originem, ac proinde nequeant esse prima principia | p. 46 |
Art. IV. Utrum calor, et frigus sint organa elementorum, an formae activae principales | p. 47 |
Art. V. Utrum calor et frigus sint accidentia, an substantiae | p. 49 |
Art. VI. Utrum etiam Aristoteli sicut nobis sint calor et frigus, et materia, naturalium principia | p. 54 |
Art. VII. Utrum frigus sit nihil, ut Heraclito ponitur, et aliis a Plutarcho nominatis, puraque privatio | p. 56 |
Art. VIII. Utrum forma, materia et privatio prout ponuntur a Peripatetici possint esse physicarum rerum principia | p. 58 |
Quaest. IX. De primis corporibus elementis vocatis | p. 64 |
Art. I. Utrum elementa sint numero duo ut nobis, an quatuor ut Aristoteli placet | p. 64 |
Art. II. Utrum elementum sit unum, aut tria, aut infinita | p. 74 |
Quaest. X. De caeli et terrae natura | |
Art. I. Utrum caelum et quae in eo sunt sidera, praecipue sol, sint a calore constituta: vel sint quintae essentiae, elementis non communis; et utrum terra a frigore | p. 76 |
Art. II. Utrum praeter usus, et causas motus solis praesertim obliqui ac planetarum, a signatas in textu; arbitrandum sit etiam vaporibus solem saltem nutriri, sicut omnes flammae fumo, ac maculas quae in sole visuntur a Galileo, pabulum esse | p. 93 |
Art. III. Utrum dato quod sidera sint systemata, hominibus et animalibus nostratibus habitentur, ut videtur Plutarcho | p. 99 |
Art. IV. Utrum posito et non concesso, sicut nonus sacer index monet, quod verae sint conclusiones pythagoricorum, et quas tandem Copernicus, et Galilaeus ex suis observationibus tradiderunt, permaneat adhuc nostra philosophia, an corrigenda, et in quibus, et qua ratione | p. 100 |
Quaest. XI. De motibus caelestium | p. 105 |
Art. I. Utrum caelestia corpora moveantur circa medium in peripheria, mundi, tellus vero quiescat in medio | p. 105 |
Art. II. Utrum caelestia corpora a se ipsis moveantur, et terra per se quiescat an illa moveantur ab intelligentiis, ut Aristoteles putat, aut vi, ut Democritus, aut ab anima, ut Platonici: haec vero quiescat vi coercita, vel quia torpet mortua, vel quia natura illa moveantur, et ista quiescat, ut in textu | p. 121 |
Quaest. XII. | |
Art. I. Utrum caelum sit unum continuum, vel distinctum in spheras plures contigua, sicut cepa; similiter de terra quaerimus | p. 125 |
Quaest. XIII. | |
Art. I. Utrum caelum sit tenuissimum, ideoque humidissimum, tellus vero crassissima, ergo et siccissima | p. 127 |
Quaest. XIV. | |
Art. I. Utrum caelestia corpora sint rotunda, similiter et de terra quaerimus | p. 128 |
Quaest. XV. | |
Art. I. Utrum caelestia corpora sint candida, lucentiaque: tellus vero tenebricosa | p. 130 |
Quaest. XVI. De transmutationibus elementorum, et elementatorum in communi | p. 132 |
Art. I. Utrum motus sit actus mobilis, ut putat Aristotele an alteritas aut inaequalitas, aut nonens, ut antiquis videbatur (quos ipse non recte arguit) utque in Parmenide Platoni placuisse videtur | p. 132 |
Art. II. An aliquid possit transmutare se ipsum | p. 134 |
Art. III. Utrum omnis motus sit passio, et actus mobilis, seu entis in potentia, quatenus potentia, ut Aristoteles docet: vel adhuc sit motus, qui est actus entis in actu | p. 135 |
Art. IV. Utrum cessante motu caeli, omnis motus, et actio, et passio, et operatio inferiorum cessaret, ur Aristoteles putat | p. 138 |
Art. V. Utrum agens, et patiens debeant se mutuo tangere | p. 139 |
Art. VI. Utrum omne agens in agendo rapaiatur | p. 139 |
Art. VII. Utrum actio sit effusio similitudinis agentis in patiens. Passio vero perditio propriae entitatis, et receptio alienae, ut nos diximus. An vero sit actio secundum quam agere dicimur in subiectam rem, ut Peripatetici dicunt: passio vero receptio actionis | p. 140 |
Art. VIII. Utrum actio, et passio sint idem motus secundum rem | p. 140 |
Art. IX. Utrum actio, et passio sit inter similia, vel inter contraria | p. 141 |
Art. X. Utrum mutationes ab elementatorum actionibus factae, sint alteratio, genratio, et corruptio, augumentum, et decrementum, et loci mutatio, ut Aristoteles ponit | p. 141 |
Art. XI. Utrum recte Aristotele definierit praefatas mutationes | p. 142 |
Art. XII. Utrum agere, et pati in physici fiant per amplificationem, et communicationem agentis naturae in patientem, sicuti in textu dicebamus: an ex eo quod potest aliud agere, aliud pati. Sicut Aristoteles docet: an ex intrusione illius in hoc per meatus, ut Empedocles, an solo tactu corporali, et agitatione, ut Democritus docebat | p. 145 |
Art. XIII. Utrum species mutationis sufficienter in textu enumeratae sunt, ac recte videlicet. Generatio, et corruptio, augumentum, et decrementum, vectatio, et impulsus, transformatio, et denique alteratio. An Aristoteles, et alii meliora de hisce tradiderint | p. 152 |
Quaest. XVII. Postquam mutationes in communi perquisivimus, nunc de transmutatione elementorum in invicem dicendum restat: deinde vero quomodo in elementata transmutentur | p. 157 |
Art. I. Utrum elementa in invicem transmutentur, qua placet Aristoteli ratione: an quemadmodum in textu explicavimus | p. 157 |
Quaest. XVIII. De mistione | p. 159 |
Art. I. Utrum elementa ad elementatorum productionem misceantur, et fiat contrariorum mistio ita, ut maneant in misto, et in dissolutione misti separentur, ut putat Aristoteles, an vero non detur mistio contrariorum | p. 159 |
Art. II. Utrum elementa sint mistorum corporum, sal, sulfur, et hydrargirium | p. 166 |
Quaest. XIX. De causis omnibus rerum secundarum | p. 172 |
Art. I. Utrum praeter materiam passivum principium cum spatio, et calorem, et frigus causas activas duas, ex quibus elementa facta sunt, requirantur alia causarum genera ad rerum naturalium productionem | p. 172 |
Art. II. Utrum entia naturalia fiant a causa, et fortuna, et contingentia: an a consilio propter finem: an utroque modo | p. 174 |
Quaest. XX. De secundis corporibus singillatim sequitur inquisitio, et primo de aquis, et de mari | p. 179 |
Art. I. Utrum mare sit aeternum, nullis ex causis natum, nec nascens ex fontibus, ut Aristoteli videtur; an natum sit ex primis corporibus, perpetuoque propriis ex fontibus instauretur | p. 179 |
Art. II. Utrum mare sit primum inter secunda corpora, calidum, salsum, amarumque origine sua, ex terra adusta liquefactaque natum caloris vi, uti nos docemus, terra longe minus; an corpus primum decuplo maius natura frigidum, humidumque, sed violentia, calidum, siccum, amaramque falsumque, imminitumque, ut putat Aristoteles | p. 183 |
Art. III [II]. Utrum omnes aquae natura calidae, ut nobis videntur, an frigida, ut Aristoteli: idem quaerimus de nive, glacie, grandine | p. 186 |
Art. IV [III]. Utrum maria moveantur a Borea in Austrum, ut putat Aristoteles, an ab Oriente in Occidentem, et dictum est in textu | p. 188 |
Art. V [IV]. Utrum aestus maris bis in die intumescentis, ac bis detumescentis, sit tribuendus terrae arctanti, et libranti; vel casui, et resilitioni aquarum, ut Aristoteli putat. An vero lunae, ut Plinio, et astrologis placet: an tandem solis calefacientis, rarefacentisque, praesentiae, et opposito concorsui, ut nos in textu docuimus | p. 189 |
Art. VI [V]. An Galilaeus vere demonstraverit opinionem nostram de fluxu et refluxu aquarum esse falsam: et meliorem antiquos ex telluris motu concepisse | p. 192 |
Art. VII [VI]. Utrum inundatio Nili sub Cane, et Eufratis, et Gangis, et Menan, et Duinae, sit a ventis, vel a nivium liquefactione, vel a imbribus, vel a Sole, vel a canicula, ut multi varie opinantur | p. 198 |
Art. VIII [VII]. De ortu fontium, et fluviorum. Utrum flumina, et fontis e mari, an ex terra, an ex aere, an ex pluviis originem habeant | p. 204 |
Art. VIII [IX). Utrum ex vapore calido, humidoque, a frigore condensato, expulso calore, fiat pluvia: ex pluviae guttis mollibus coactis nix: ex conglaciatis, grando, ut Aristoteli et Plinio ex parte videtur: an sola condensatio faciat pluviam non expulso calore, grando vero ex condensatione, non pluviae, sed vaporis crassi, tenuibus privati: nix autem ex vapore crasciusculo, calido, non ammisso calore, neque tenuitate fiat, prout in textu docuimus, sed ligatis | p. 209 |
Quaest. XXI. | |
Art. I. Utrum omne mel, et manna de caelo veniant, ut placet Peripateticis, et medicis: an vero plerumque succus arborum, sit purissimus, ut in textu dicitur | p. 211 |
Quaest. XXII. | |
Art. I. Utrum venti, et tonitrua fiant ex sicca calidaque exhalatione, pluvia vero, et nix ex calido humidoque vapore, ut Aristoteli placet; an omnes impressiones in aere ex vapore calido humidoque, ut nobis | p. 213 |
Art. II. Utrum tonitrua, et fulgura fiant extinctione ignis de sideribus cadentis in nube aquea, ut Plinius putat cum Anaxagora; vel luctatione eiusdem intra nubem, et eruptione accendantur, ut Aristoteli videtur. An vero exhalatione accensa intra nubem: ideoque erumpente, ut nobis videtur | p. 214 |
Art. III. Utrum fulminis substantia fiat ex fuligine, ut nos docuimus, an ex lapidibus per ventos sursum elatis, ut Aristoteli placet | p. 215 |
Quaest. XXIII. De fulgetris, et corruscatione, et luminosis speciebus | p. 216 |
Art. I. Utrum fulgetra omnia sint ab accensioni exhalationis, alteriusve materia in aere | p. 216 |
Quaest. XXIIII. De cometis | p. 219 |
Art. I. Utrum cometes fiat sublunari in regione ex incrassata accensa per motum exhalatione; ac post modum nutrita quemadmodum Aristoteli placet | p. 220 |
Art. II. Utrum cometes sit errantium stellarum congressus, uti Anaxagoras, et Democritus opinantur | p. 223 |
Art. III. Utrum cometes sit una de stellis errantibus in aliis systematibus supra fixas: quae ad nos aliquando descendunt, uti Pythagoricis videtur multis | p. 224 |
Art. IV [IX]. Utrum cometes fiat ex incorruptibili galaxia, moveaturque per circulum magnum circa solem, accipiatque a Venere refractionem lucia: et incurvetur aliquando, quia quae pars minus distat, videtur curva, ut docet Tycho Brahae in libro de cometis, et in progymnasmatis | p. 226 |
Art. V. De sententia de Telesii, Santucii, et Galilaei cometis | p. 229 |
Art. VI. Utrum cometes fiat ex luce reflexa, vel transiliente vapores soli ad versos, ut Telesio, et Galilaeo placet | p. 230 |
Art. VII. De motu cometarum ex Telesio, Santucio, et Galilaeo. An omnis cometa sit ad solem vespertinus | p. 234 |
Art. VIII. An possit omnibus cometis rectus modo aptari motus | p. 234 |
Art. IX. Utrum cometae significationem habeant super res humanas, ac naturales | p. 235 |
Quaest. XXV. De iride | p. 241 |
Art. I. Utrum omnis iris sit reflexio | p. 241 |
Art. II. Utrum colores iridis appareant, quia visus reflectitur de nube ad solem, ut putat Aristoteles: an quia de lux nube ad visum, an quia tingitur lux atque offertur visui; et cur duplex aliquando iris | p. 245 |
Art. III. Cur iris circularis fiat, et matutina, ac vespertina semicirculum complet, meridianaque minor, et an aliquando etiam totum | p. 248 |
Art. IV. Utrum Aristotelici potuerint causam reddere cur iris matutina, minoris circuli portio apparet, meridiana, maioris | p. 249 |
Art. V. Utrum colores iridi sint tres modo, aut, quator, aut plures, et cur | p. 250 |
Quaest. XXVI. De galaxia | p. 255 |
Art. I. Utrum galaxia, in aere fiat ex reflexione lucis in collectis vaporibus, aut accensione, ut Aristoteli placet; an in caelo sit stellato, ipsique coaeva: et quid | p. 255 |
Quaest. XXVII. De ventis | p. 256 |
Art. I. Utrum exhalatio sicca materia ventorum sit, ut Aristoteli placet, vel vapor quicunque, et qualis | p. 256 |
Art. II. Utrum ventus ab aere circumferatur, an ab appetitu spatii sibi vitalis | p. 257 |
Art. III. Utrum etesiae oriantur sub ortu canicola ex nivium liquefactionibus, ut Aristoteli placet; an e mari | p. 258 |
Quaest. XXVIII. | |
Art. I. Utrum stellarum viribus specialibus ventorum, et aliorum entium sublunarium, ortus, et conservatio, speciatim tribui debeant | p. 259 |
Quaest. XXIX. De lapidibus | p. 263 |
Art. I. Utrum perfectiorum lapidum materia proxima sit crassus fluor, calore, vel frigore, vel utrisque vicissim, et mali fuga, indurescens in formam lapidum; an exhalatio, ut Aristoteli placet, an Paracelsi elementa | p. 263 |
Art. II. Utrum lapides fiant ex quatuor elementis ea, qua Platoni Timeoque placet ratione, nimirum ex terra, aqua mista per ignem evaporante, aereque per in evaporantis inania intruso, terram, amquamque compingente: an sicut nobis placuit, ex concreto fluore, et aggenerato, et nutrito | p. 265 |
Art. III. Utrum Plato de lapidum speciebus meliores atque nos reddiderit, sufficientioresque rationes | p. 266 |
Art. IV. Utrum transpicuitas lapidum, et aliarum consistentiarum sit a calore uti nobis, an a poris rectis, uti Aristoteli, an ab aequilitate uti Platoni placet | p. 268 |
Art. V. Utrum sit opacior aqua, quam tellus, ut Aristoteli videtur | p. 269 |
Art. VI. Utrum induratio lapidum sit a frigore per se, et a colore per accidens, et ab amore primaliter, ut nobis apparet:an etiam a calore congregante homogenea, et disgregante etereogenea per se sit induratio, ut Aristoteles docet. An a triangulis penetrantibus sit solutio, ut Platoni placet, induratio vero ab impulsu aeris, vel abscessus ignis, vel gelu , ut idem docet | p. 270 |
Art. VII. Utrum lapides, et metalla fiant generatione quoque nedum concretione, crescantque etiam nutritione: an sola concretione, et appositione fiant, et augeantur, ut Aristoteli Platoni videri potest | p. 272 |
Art. VIII. | |
Quaest. XXX. De metallis | p. 275 |
Art. I. Utrum metalla ex lentore, fluore, viscositate, et spiritu compactis, uti nos docuimus, fiant, an ex solo vaporoso halitu, seu spiritu, ut Aristoteles docet | p. 275 |
Art. II. Utrum ex aqua fusili Plato recte genere metalla | p. 277 |
Art. III. | |
Art. IV. Utrum metalla in invicem transformare possint natura et arte, sicuti in textu diximus, unde ars chymica comprobatur, an sint intransformabilia | p. 278 |
Art. V. Utrum metalla excrementorum purgatione, et evaporatione, transformentur; an animatione nobilioris in ignobilius intrusa, et cum multiplicatione, et utrum etiam ignobilia e converso fiant ex nobilibus | p. 282 |
Art. VI. Utrum mercurius possit coagulari, et affixari, ut dicunt alchimistae, fierique argentum optimum, et aurum | p. 286 |
Art. VII. Utrum metallorum nobillissimum, optimumque sit aurum, superetque lapides omnes virtute | p. 287 |
Art. VIII. Utrum vitrum per artem fieri possit flexibile, infrangibile et ductile | p. 289 |
Quaest. XXXI. De secundis differentiis secondorum corporum,frequintibus lentorem, mollitiem, viscositatem, fluorem lubricositatem et fumum. Et tenuitatem, mirificam explicatio chimicis gratissima | p. 290 |
Art. I. Utrum sufficienter, recteque Aristoteles enumerat secundas differentias passivas corporum | p. 291 |
Art. II. Utrum rationes, et causas dictarum differentiarum Aristoteles bene docuerit | p. 291 |
Quaest. XXXII. De natabili et submergibili. Questio de mergibili et natabili praesupponit notitiam de gravi, et levi et quamvis determinaverimus in quaestionibus prioribus non esse grave, et leve secundum naturam absolutam, sed respectivam tantum, nunc amplius de hisce quaerere, quatenus corporum sunt differentiae operae pretium videtur, ob antiquorum, recentiorumque controversias: quaeritur ergo | p. 304 |
Art. I. Utrum dentur corpora simpliciter gravia, et alia simpliciter levia ut putat Aristoteli. An omnia sint gravia, levia autem dicantur minus gravia, ut Platonicis et Democraticis, et aliis videtur. An e contra: an tandem nihil sit grave, et leve absolute | p. 304 |
Art. II. Utrum figura solidorum natura mergibilium, possit esse causa ne mergantur, sed natent, ut Aristoteles docet, quia non dividunt medium; an quia retinentur ab effluentibus igneis atomis ab aqua, ut Democrito videtur: an quia contactu aeris ut Galilaeo: an a sensu conservationis medii, et mobilis, ut ex nostro sequitur dogmate | p. 311 |
Art. III. Utrum excessus gravitatis corporis mobili specifica super gravitatem aquae sit causa submersionis, ut putat Archimedes. Defectus vero natabilitatis. An figura mobilis, et resistentia aquae minor, vel maior, ut videtur Aristotelicis. An densitas et raritas, ut dictum est in textu. An plenitudo maior, et vacuitas minor, ut videtur Democrito | p. 319 |
Quaest. XXXIII. De plantis. Expletis quaestionibus de metallis, plantae non manent: qua ex fluore, et viscositate laxiori, ac lentore, quibus spiritus ingeneratur, elabique volens, nec potens, sursum trabit has corpulentias, assuescitque inter eas vivere, easque organizare ad opera vitae varia, sole, terraque, quibus enate sunt, conservantibus, innantibusque, sicuti dictum est in textu | |
Art. I. Utrum ex terra tam difformes in res immutata coentesque, plantae fiant a sole: an a Deo, ut docent theologi, an ex quatuor elementis, ut Aristoteles | p. 325 |
Art. II. Utrum plantarum generatio possit fieri absque semine, aut ramo deciso, aut propagatione, aut insitione ex sola terra per solem conformatione ad ipsarum natura | p. 328 |
Art. III. Utrum plantis praeter vegetativam insit etiam sensitiva facultas: animaliaque inversa dici queant | p. 329 |
Art. IV. Utrum plantarum anima inexistat, ut agens causa, an ut forma: et utrum inter corticem, et ossum, uti nobis: an inter germen, et radices, uti Aristoteli placet | p. 331 |
Art. V. Utrum causa longitudini vitae maioris in plantis, quam in animalibus sint, quas Aristoteles tradidit, an quae visae sunt nobis in textu | p. 333 |
Art. VI. Utrum quia non putrescunt lapides, ac metalla, ideo non generant: plantae autem, quia putrescunt, et corrumpuntur, generant, ut dictum est in textu | p. 335 |
Art. VII. Utrum putrefactio sit crassioris substantiae ab innato calore aucto, colliquatio, et mollioris attenuatio? Ut dictum est in textu. An corruptio eius, quae in unoquoque humido proprie, et secundum naturam, caliditatis aliena ambientis, ut Aristoteli loquitue in 4. meteorologicorum | p. 336 |
Art. VIII. Utrum fructus hyemem attingentes requirunt etiam frigus ut maturescant, uti dictum est in textu; an solo calore. Et de coctione, maturatione, elixatione, et assatione, et mediis, et oppositis | p. 339 |
Quaest. XXXIIII. De origine, et generatione animalium in communi. Post plantas, de animalibus iuxta naturae ordinem, ac sanctarum Scripturarum seriem, sermonem contexuimus in epilogismo physiologico, utque recte animalium generationem celebraremus, introduximus mentem primam omnia elementa, resque omnes subsistentes, sensu donasse, secundum quod in Metaphysica ostendimus essentiari omnia primalitatibus, scilicet potentia, sapientia, et amore. In libris vero quatuor de sensu rerum sigillatim disputantes de singulis, ostendimus ita verum esse, argumentaque contraria solvimus luculenter. Nunc autem ne studiosis lacuna quasi interponerentur hisce in quaestionibus attingemus summatim controversiam, in textu namque epilogus rationum pro nostra sententia sufficiet | p. 341 |
Art. I. Utrum recte scripserimus, primam mentem cunctis elementis, et rebus sensum largitam esse, ut animalia unde sint ostenderemus, et utrum Sancti Patres, et philosophi aliter senserunt | p. 341 |
Art. II. Utrum ex non sensatis elementis sentientia animalia fieri queant, et physiologi quid de hoc senserunt. Nec harmoniam esse anima brutorum, nec a Deo ex sui substantia, nec ex nihilo, nec ab anima mundi | p. 345 |
Art. III. Utrum omnia animalia perfecta, imperfectaque possint ex elementis absque semine generari: et utrum sint eiusdem speciei, qua sponte, cum his qua ex semine nascuntur | p. 352 |
Art. IV. Utrum sint quatuor genera animatorum videlicet, nutritivum, sensitivum, locomotivum, et ratiocinativum, ut Aristoteles ponit | p. 354 |
Quaest. XXXV. De propagatione animalis. Postquam inquisivimus, an ex insensantis elementis possit fieri animal sentiens. Nunc utrum ex seminibus insensatis propagetur, inquirire oportet, et de his, quae concernunt per propagationem, et fabricam animalis. Est autem semen decisio proximarum causarum, partecipiumque in compendium ad constituendum aliud numero ens | p. 356 |
Art. I. Utrum semen, ex quo animal generat animal, sit animatum, ut in textu diximus: an inanime, uti Aristoteli apparet; possitque ne ex inanimatis seminibus produci animal | p. 356 |
Art. II. Utrum ex semine masculi fiant partes albae, et exsangues: similiter ex faeminio; et uterque concurrat active ad prolis propagationem, ut dictum est in textu; et ex sanguine matris puro partes sanguineae. An mas solus active, ita ut eius semen non fiat materia faetus, sed deperdatur, mulier vero passive; ita quod careat semine, et ex sanguine menstruo omnes partes faetus motu seminis virilis efformentur, animaque similiter ex eo educatur: sicuti Aristoteles ponit | p. 359 |
Quaest. XXXVI. De principe animalis membro, in quo anima omnis insidet, et partes corporis, et functiones earum originem habent. Utrum cor praecedet omnia animalis membra tempore, dignitate, et causalitate; sedes totius animae, et quo animal est animal, uti Aristoteles docet; an vero caput, ut in textu diximus | p. 363 |
Art. I. Utrum cor praecedet omnia animalis membra tempore, dignitate, et causalitate; sedes totius animae, et quo animal est animal, uti Aristoteles docet; an vero caput, ut in textu diximus | p. 363 |
Art. II. Utrum ab una subsstantia animae, ut nos: an a tribus universum animal gabernetur, ut Plato, et medici volverunt: et an Aristoteles meliora de hoc tradiderint. Item de origine nervorum, venarum, arteriarum, ossium, et de facultatibus, quibus exercentur | p. 369 |
Quaest. XXXVII. Apologetica pro philosophis antiquis. Nunc autem quarere oportet, utrum antiqui omnes nobiscum senserint, animam esse spiritum tenuem, mobilem sensitivum, se ipsum moventem, ac proinde corpus moventem, et sensificatem, et insidentem, ut habitator non ut forma: oportet autem haec singillatim quaerere ne confusio subrepat, et quam irrationabiliter Aristoteles opiniones veteres refutauit, nec de anima quid sit, et unde sit physice ostenderit quidpiam | p. 376 |
Art. I. Utrum omnes, et singuli philosophi meliora tradiderint de anima brutorum, quam Aristoteles: consentiantque omnes esse spiritum tenuem, mobilem, sensitivum; non autem formam corporis | p. 376 |
Quaest. XXXVIII. De motiva vi et modo contra Aristoteli et Galenum | p. 380 |
Art. II [I). Utrum substantia animae moventis sit corpus subtilissimum movens corpu crassum, ut veteres dixerunt; an incorporea forma corporis crassi organici, ut Aristoteli | p. 380 |
Art. III [II). Defensio antiquorum, et Platonicorum de motu animae, etc. Utrum anima motrix corporis, sit per se mobili, an immobilis, ut Aristoteles opinatur | p. 385 |
Art. IV [III). Utrum motus animalis secundum locum sit a spiritu tanquam principe causa; an tanquam organo alterius causae, similiter generatio, et nutritio, et sensatio | p. 391 |
Art. V [IV). Utrum ratio, qua Aristoteles ab immota forma corporis organici, movet corpus organicum per imaginationem calefacientem et frigefacientem, et per membrum immotum, sit possibilis | p. 393 |
Art. VI [V). Utrum Aristoteles recte definitiones anima nobis tradiderit, quod, videlicet sit actus primus corporis physici organici organici potentia vitam habentis: et id, quo vivimus, et sentimus, et movemur, et intelligimus primo. An rectius alii | p. 397 |
Quaest. XXXIX. De potestatoriis. Cum medicinam novam aedificarum, ac per doctrinam primalitatum examinarem, inveni in animali triplicia organa videlicet potestativi, cognoscitivi, et volitivi, et admiratus sum, quomodo illud difficillium monotriadis arcanum sit omnium scientiarum illuminatio: quod videbatur pridem sciolis eversio. Distinximus ergo organa in textu, iterum in potestatoria, sensoria, et appetitora seorsum: deinde addidimus operatoria, quae praefatis potestativo, cognoscitivo, et appetitivo deserviunt, et suis in locis ordine doctrinae, et naturae disposuimus. Quapropter oportet articulus multus suis in locis transponere olim alibi insertos | p. 402 |
Art. I. Quaeritur primo, an potestatoria sint seorsum ponenda a sensoriis, et appetitoriis | p. 402 |
Art. II. Utrum potestativi organa sint sufficienter, ac formaliter distincta in sustentativum, colligativum, contentivum, defensivum, et offensivum | p. 403 |
Quaest. XXXX. De potentatu sustentativo | p. 404 |
Art. I. Utrum animal positum extra, systema suum, indigeret potestatoriis | p. 404 |
Art. II. Utrum facultas sustentativa sit in spiritus animalis calore, vel in tenuitate, vel in unitione, vel in mobilitate, vel in luce, vel in participio primalitatum | p. 405 |
Art. III. Utrum organa sustentatoria duritie sustentent,an alia vi | p. 405 |
Art. IV. Utrum ossa sint plura numero in homine ac in brutis | p. 405 |
Art. V. Utrum pedes ad sustentantionem pertineant, an ad excutionem | p. 405 |
Art. VI. Utrum pondus sit ipsa gravitas deorsum trahens vel aliorsum | p. 406 |
Art. VII. Utrum detur grave et levi simpliciter, an respective tantum | p. 406 |
Art. VIII. Cur non sunt eiusdem ponderis in aqua et in terra et in aere, et in caelo | p. 406 |
Art. IX. Utrum ponderis sit perforare id, in quod ponderat | p. 406 |
Art. X. Utrum gradus ponderum sint a gradibus densitatis et levitatis et unitionis | p. 406 |
Art. XI. Utrum centrum ponderis sit idem cum centro molis in systemate communi, et in statera, et in leva | p. 407 |
Art. XII. Cur gravat magis aliquando et quoties et ubi minus ponderosum quam magis | p. 407 |
Quaest. XLI. De colligativo | p. 407 |
Art. I. Utrum vis colligativa sit in spiritu libero vel implantato, et quae | p. 407 |
Art. II. Utrum colligabile omne sit solidum et divisum | p. 408 |
Art. III. Utrum colligantur omnia a cingente solido, molli, vel a viscoso, vel ab utrisque | p. 408 |
Quaest. XLII. De contentivo | p. 408 |
Art. I. Utrum virtus contentiva, sit animastica vel corporalis | p. 408 |
Art. II. Utrum vis contentiva, sit in spiritu a primalitatibus; vel ab activa et passiva vi | p. 408 |
Art. III. Utrum ossa, membranae, nervi et vasa omni simplicia, et mista, sint contentoria | p. 408 |
Art. IV. Utrum solius solidi sit continere vel formati | p. 409 |
Art. V. Utrum obiectum contenibile sit solum lubricum, fluidum, humidum, vaporosum, et tenue, ut et inconstans, et fluens est | p. 409 |
Art. VI. Utrum continens semper unitius contento sit, et colligans colligato | p. 409 |
Quaest. XLIII. | |
Art. I. Utrum vis munitiva sit in spiritu virtute, an solum in organo, et quo | p. 409 |
Art. II. Utrum pili, squammae, corium, caro, cortex pertineant ad defensivum modo, seu munitivum | p. 409 |
Art. III. Utrum adeps, et sebum, glandulae, et misenterium, sit defensoria, vel, etc | p. 410 |
Art. IV. Utrum caro constet ex fibris vectis, obliquis, et transversis, sicut contentivum vas | p. 410 |
Art. V. Utrum obiectum munitivi, sit munibile, vel potius nocivum | p. 410 |
Art. VI. Utrum nociva sint corporea, vel incorporea, vel utraque et quibus | p. 410 |
Art. VII. Utrum utilius ad resistendum nocivis sit molle vel durum: circulare, vel angulosum, vel planum munimen | p. 410 |
Art. VIII. Utrum omnia artis defensoria munimina respondeant naturalibus | p. 411 |
Quest XLIV. De potentatu offensivo seu pugnativo | p. 411 |
Art. I. Utrum vis pugnativa sit in spiritu animali, quo calidus, an quo subtilis, an quo primalitates participat | p. 411 |
Art. II. Utrum robur pugnativi sit in impetu pugnantis, vel in duritie, et acutie instrumenti | p. 411 |
Art. III. Utrum venenum pertineat ad pugnativum | p. 412 |
Art. IV. Utrum omnia arma artis ex naturalibus exemplar habeant | p. 412 |
Art. V. Utrum obiectum pugnativi sit hostili | p. 412 |
Art. VI. Utrum hostile a nocivo distinguatur, et quomodo | p. 412 |
Art. VII. Utrum hostile et nocivum sit secundum naturam vel contra naturam | p. 412 |
Art. VIII. An sint plures pugnandi modi: et quot | p. 412 |
Art. IX. Utrum natura cunctis plantis, et animalibus dederit organa offensoria sicut dedit defensoria | p. 413 |
Quaest. XLV. De anima sentiente. Quoniam et Galenus, et Aristoteles eandem esse motivam, et sensitivam animam concedunt: neque enim movet nisi sequatur, fugiatve, quae praesentit, imaginaturque, et cum defensa iam sit opinio nostra ex Sanctis Patribus, et experientia, et ratione contra eosdem philosophos, spiritum corporeum, tenuem, mobilem, subtilem esse animam motivam animalis; utique et sensitivam, eundem esse spiritum, ratum esse debet. Reliquum est si quid valent rationes Aristotelis pro suo dogmate de sensu, disputare, et de modo sentiendi, et instrumenti, et variis functionibus, et obiectis | p. 413 |
Art. I. Utrum sensus sit passio perfectiva; et vis sentiens sit pura potentia incorporea indivisibilis, sensibilium formis informabilis absque ipsorum materia: sitque sentire, ut Aristoteles putat.. An vero sit spiritus en actu, se ipsum motum a sensibilibus cognoscens, ac proinde moventia sensibilia, ut in textu | p. 413 |
Art. II. Utrum sentire fiat per informationem. Ita quod species obiecti informet sentientem potentiam, requiranturque potentia, obiectum, et medium, ut fiat: an sola motione modica. Anima sentientis ab obiecto, ac metientis ex illa totum, celebratur, et intus | p. 418 |
Art. III. Utrum sensitiva potentia sit forma sensorii, an alia per se substantia inambulans, utensque sensorio | p. 422 |
Art. IV. Utrum sint quinque sensus particulares, et unus communis, an vero unus communis, et plura sensoria particularia | p. 423 |
Quaest. XLVI. De tactu. Prima alteratio cum peripatetici se offert post universales de primo sensu, qui est tactus, utrum sit unus, an plures: quoniam vero nos probanimus in superioribus omnes sensus esse tactiones, vel immediatas, vel per medium, ut consuleretur saluti animalis, ut in textu dictum est; itemque sensoria. Et modo sentiendi praeter communem tactum, non esse quatuor sed octo. Addimus enim sensum famis, et sensum veneris duplicem: hocque in super correximus: nunc reliquum est de eo, qui Peripateticis innotuit, tactu disputare, et de organo, et obiecto | p. 429 |
Art. I. Utrum tactus sit unus, vel plures sensu specie | p. 429 |
Art. II. Utrum possint duo corpora solida se mutuo tangere immediate in aqua, vel in aere | p. 432 |
Quaest. XLVII. De gustu. | p. 433 |
Art. I. Utrum gustus sit quidam tactus gracilior, latentes vires nativas rerum, nedum manifestas, uti tactus percipiens | p. 433 |
Art. II. Utrum sapor sit caloris nativi cum propria mole crassa, linguae poros ad sentientem spiritum subentis, actio, ut in textu explicavimus | p. 434 |
Art. III. Utrum sapor sit passio a sicco terreo in humido aqueo, uti Aristoteles putat | p. 437 |
Art. IV. Utrum extremi sapores, ex quibus medii componuntur, sint dulcedo, et amaritudo; an inspiditas, et salsedo | p. 440 |
Quaest. XLVIII. Utrum numerus, et ordo, et generatio saporum sint rite assignata, etc. de hoc alias | p. 443 |
Art. I. Utrum organum odoratus sit nasus, aut cor, aut cerebrum, aut nervuli e cerebro in nares porrecti: aut aures | p. 443 |
Art. II. Utrum odor sit qualitas passiva, ut Aristoteli videtur. scilicet siccitatis sapidae lotura in humido | p. 444 |
Art. III. Utrum sit duplex genus odorum, ut Aristoteles vult | p. 445 |
Art. IV. Utrum odor sit caloris in tenuitate subeuntis ad odorantem spiritum actio, ut in textu | p. 447 |
Art. V. Utrum odor ab odorabili exhalans realiter perveniat usque ad spiritum odorantem, an intentionaliter | p. 447 |
Art. VI. Utrum odor nutriatur animal, et inspirato aere quadem vel omnia | p. 449 |
Quaest. XLIX. De visu | p. 451 |
Art. I. Utrum visio fiat videns anima aliquid extramittendo, an intro admittendo, an excitatione, et sympathia | p. 451 |
Art. II. Utrum visio fiat in cornea, an in vitreo humore, an in crystallino | p. 459 |
Art. III. Utrum lumen sit obiectum visus per se, solumque: an color: an aliquid innominatum | p. 460 |
Art. IV. Utrum lux causet speciem, et visionem, an solummodo disponat medium, quando sentitur color, ut possit color speciem suam producere: an vero actuet potius colorem | p. 461 |
Art. V. Utrum lux, color, et transpicuitas sint eiusdem natura in cunctis corporibus, pendeantque a calore, ita ut lux sit eius vultus, color sit lux opacata, et languens: transpicuitas sit candor a calore factus vincente opacitatem materia. An vero different in caelo, et igne, et aqua, et sint diversae essentiae secundum definitiones, quas tribuit illis Aristoteles | p. 463 |
Art. VI. Utrum lux sit corpus, an virtus in corpore, et substantia ne, an accidens | p. 467 |
Art. VII. Utrum lumen, et color recipiantur in medio realiter, an intentionaliter | p. 469 |
Art. VIII. Utrum optici nervi sese intersecant, ne obiecta videantur duplicia | p. 472 |
Quaest. L. De auditu. De auditu tandem nihil fere controvertitur. Aristoteles enim fatetur sonum esse aeris motum a sonantibus rebus emissum, eundemque esse auditus obiectum echoque fieri, sicuti et nos diximus. Item auditus organum esse aures, fabrefactas uti in textu docuimus, et implantatum aerem esse in tympano aurium centro, quo ab exteriori pulsato motu, sit auditio reliter, non intentionaliter: si autem addidisset nervos auditorios e cerebro produentes in auris tympanum, ac spiritum per illos delatum, qui sonos discernit, et malleolum super tympanum, nil a nobis discrepasset, nec desideratum fuisset. Hic autem licet arguere eum, quod puram potentiam fecerit sensum, cum iam fateatur, aerem motum auribus implantatum, ut fiat sensatio per symbolum. Unde et oculis lucem, et colorem simplicissum, tingibilem omnibus coloribus ( neque enim sonus coloratur natura expers coloris, neque cor sonare potest expers soni, sedaer sonatius. ) Itaque et naribus vaporem innatum; et gustui saporem quendam, qui aliis possit affici, et tactui calorem mediocrem, qui fortiores se suscipiat, adscribere debuisset: neque enim omnem sonem, neque omnem colorem, neque omnem odorem, neque omnem saporem sentit animal, sed solum fortiores innatis: hinc putavit Aristoteles, aerem sine colore, et omnia diaphana, et linguam sine sapore, et vaporem esse aliquem, qui non sit odor: cum tamen nobis pro nostro gradu sic non sit, non naturae: de his dictum est superius: nunc autem inquiramus, quid alii non recte deducunt | p. 472 |
Art. I. Utrum sonus sit motus aeris, an alia qualitas: et de sono siderum | p. 473 |
Art. II. Utrum voces brutorum sint cum imaginatione, et desiderio significandi conceptiones animae | p. 477 |
Quaest. LI. De respiratione. Convenimus cum Aristotele, caeterisque philosophis, et mediciis, quod ex consequenti usus respirationis sit formatio vocis ad significandum: restat ergo inquirere de usibus principalibus. Quapropter quaeritur primo | p. 480 |
Art. I. Utrum usus respirationis sit principalater imminutio, et refrigeratio caloris cordis, ut videtur Aristoteli, ac medicis ex parte: an potius retentio, et auctio caloris, et spirituum: sicuti in textu docuimus | p. 480 |
Quaest. LII. | |
Art. I. Utrum pulsus sit calefacti humidi inflatio, ut Aristoteles putat: an vitalis insensata facultatis cordis functio, uti Galeno placet; an vero sentientis spiritus in arteriis, qua ratione in textu | p. 488 |
Quaest. LIII. De somno et vigilia | p. 490 |
Art. I. Utrum sommus sit vinculum, et immobilitas cordis, tanquam primi sensorii communis, ad quam sequitur quies sensuum particularium, facta ab infrigidatione vaporum descendentium ex cerebro; propter quam sit conventus caloris intro ad interiora, et inferiora, ut Aristoteles docet; an cerebri infrigidatio, ut placet Galeno: an tandem collectio spirituum in suam universitatem ad se reficiendum, et vapores oppugnandum, et a vigilae laboribus feriandum | p. 490 |
Quaest. LIV. Postquam de moventis, et sentientis, ac nutrientis animae vasis et organis loquuti sumus, et de moventis, ac sentientis operationibus internis, externisque passionibus, et actionibus sequitur in physiologiae epilogismo de mente a Deo homini immissa post corporis, et sensoriorum, et motivorum organorum formationem. Deinde de nativitate hominis, et de nutritione, vita, et morte; ac mox de interioribus sensationibus; quoniam vero quaestio de anima, a Deo indita, absolvi non potest absque his, etc. Anticipamum praesentem | p. 495 |
Art. I. Utrum de sensibus interioribus, vel sentientis animae operationibus in obiecta absentia, sufficienter loquuti sumus in textu, et recte | p. 495 |
Art. II. Utrum imaginativa, intellectiva discursiva, reminiscitiva, et memorativa differant a sentiente, et quomodo Aristotelici putant: an sint eiusdem anima operationes, et facultates, et actus | p. 497 |
Quaest. LV. De anima humana a Deo immissa et de immortalitate animorum | p. 508 |
Art. I. Utrum vere, ac sufficienter Aristoteles demonstraverit intelligentis animae humanae immortalitatem, alterumque genus a sensitivo, separabile re, et ratione a magnitudine, et an recte agentem superaddiderit intellectum. Idem quaeritur de Aristotelis asseclis | p. 508 |
Art. II. Utrum recte, ac sufficienter extra Peripateticismum possimus nos probare animam aliam a sensitiva communi nobis cum brutis, inesse hominibus immortalem, cuique suam | p. 524 |
Art. III. Utrum mens a Deo nobis immissa, sit forma, seu enthelechia corporis organici, an motor, et habitator, an aliquid medium, et quomodo uniatur | p. 535 |
Art. IV. Utrum rationale sit differentia hominis ultima, qua differt a brutis et angelis | p. 541 |
Quaest. LVI. De somniorum causis | p. 545 |
Art. I. Utrum sint tres tantum somniorum cusae; fiantque omnes in phantasia et in corde: an plures, et intellectu etiam, et in capite: et per motiones, an per simulacra | p. 545 |
Quaest. LVII. De appetitoriis. Transactis his, quae ad potestativum et cogmoscitivum spectant organis et usibus et quidditatibus: de spectantibus ad appetitivum nos manet fermo iuxta ordinem doctrinae et naturae, noviter consideratae: quae paucis absolvam, quoniam non satis inter philosophos veteres primalitatum, controvertuntur | p. 547 |
Art. I. Utrum organa appetentis animae sint quatuor tantum, videlicet, ventriculus, anus, iecur, genitale | p. 547 |
Quaest. LVIII. | |
Art. I. Utrum definitiones famis et sitis traditae a Platone, Aristotele, et Galeno, et Telesio, sint verae et sufficientes: et quis ipsorum meliores tradiderit, an nos veriores | p. 549 |
Art. II. Utrum calidus potus fuerit in usu apud veteres, et modernas nationes, tanquam salubrior, et voluptuosior | p. 552 |
Art. III. Utrum salubrior sit, suaviorque potus frigefactus niue, quam calefactus igne, in corpore sano, secundum naturam temperato | p. 553 |
Quaest. LIX. | |
Art. I. Utrum nutrire, augere, diminuere, et generare, sint opera naturalia, an animastica: et si animastica utrum sentientis, an solum vegetantis, et qua ratione | p. 556 |
Art. II. Utrum in coctione ope vegetantis animae generentur quatuor humores, quatuor elementis correspondentes. An unus tantum, pluraque excrementa | p. 562 |
Quaest. LX. | |
Art. I. De nativitate hominis | p. 563 |
Art. II. Cur alii nascantur patri similes, alii matri, alii consanguineis, alii extraneis, alii monstruosi sunt partus: et alii masculi, alii feminae, alii hermaphroditi | p. 563 |
Quaest. LXI. De iuventute, senectute, vita, et morte | p. 564 |
Art. I. Utrum de generatione, iuventute, et senectute, vita, et morte recte Aristotele definierit: ac praecipue utrum omnis mors sit corruptio | p. 564 |
Art. II. Utrum aliquod mortis genus sit naturale: an omne violentum | p. 566 |
Quaest. LXII. Postquam dictum est de organis ad appetitivum principium pertinentibus, deque huius effectibus in conservatione animalis, praetermitto tractatum de passionibus notionibus, et affectionibus, quae indistinctae priscis fuere philosophis ob primalitatum incognitam doctrinam, ideoque controvertendo non videtur cum eis immorandum, ex nostro enim textu statim veritas et error clarescunt, exque dicendi in 2. partis voluminis. Nunc de exequutivo principio, in quo primalitates, conveniunt extrinsecus respiciendo aliquid dicere libet, ne ieiuni transire videamur. Sunt autem duae facultates excutorii, scilicet contrectativa et delativa. Ergo duo organa manus et pes: ergo duo obiecta, contrectabile, et commodum | p. 568 |
Art. I. Utrum organa exequutoria sint duo, pes, et manus | p. 569 |
Art. II. Utrum obiectum pedis sit commodum et incommodum. Manus vero tractabile, seu operabile | p. 569 |
Quaestiones super secunda parte [Quaestiones sull'Ethica] | p. 1 |
Quaest. I. De summo bono | p. 2 |
Art. I. Utrum summum bonum hominis sit gloria, an imperium, an voluptas, an lucrum, an contemplatio, an fruitio; an virtus, vel vivere secundum naruram: vel Deo assimilari | p. 2 |
Art. II. Utrum recte posuerimus in textu, summum bonum esse conservationem, eiusque gratia esse virtutes, et omnia appeti | p. 21 |
Quaest. II. De libero arbitrio | p. 24 |
Art. I. Utrum homo sit liber voluntate et arbitrio. Quaestio unica | p. 24 |
Quaest. III. De virtutibus | p. 33 |
Art. I. Utrum virtus sit habitus acquisitus; an naturalis potentia; an puritas; an scientia | p. 34 |
Art. II. Utrum divisio animae, et virtutum in practicas, ac speculativas, recte assignetur ab Aristotele | p. 50 |
Art. III. Utrum virtutum numerus accipiendus sit ab actibus, vel ab obiectis, vel a materia circa quam, vel a modis, et usibus, an a subiectis | p. 55 |
Art. IV. Utrum Epikeiae sit solum interpretari: an etiam dispensare, irritare, abrogare, et permutare, quae legis positivae sunt | p. 59 |
Philosophiae realis epilogistica pars secunda [Ethica] | p. 1 |
Cap. I | |
Art. I. De essentia virtutis, et principiis eius, et passionibus, et operationibus, quarum regula est ipsa virtus | p. 1 |
Art. II. De libertate hominis et moralitate, et cetera | p. 5 |
Art. III. De beatitudine et summo bono et bonorum summorum distinctione: et de operatione virtutis, et vitii | p. 8 |
Art. IV. De virtutum distinctione et numero | p. 12 |
Cap. II. | |
Art. I. De sanctitate et vitio opposito | p. 13 |
Art. II. De probitate, et suis oppositis: et ramis | p. 15 |
Cap. III. De acquisitionis mediorum finium ad ultimum finem notitia adipiscenda | p. 17 |
Art. I. De studiositate et suis oppositis | p. 17 |
Art. II. De prudentia et vitiis oppositis | p. 18 |
Art. III. De vigilantia | p. 20 |
Art. IV. De disciplinabilitate | p. 20 |
Art. V. De solertia et oppositis. De arte et natura | p. 20 |
Art. VI. De moderatione vel sufficientia | p. 23 |
Cap. IV. | |
Art. I. De parsimonia et magnificentia et munditia et oppositis | p. 23 |
Art. II. De liberalitate, suisque contrariis | p. 24 |
Art. III. De sobrietate vitiisque oppositiis | p. 24 |
Cap. V. De virtutibus comitantibus operationes actus et affectus | p. 25 |
Art. I. De virilitate | p. 26 |
Art. II. De spe et fiducia | p. 26 |
Art. III. De alacritate | p. 26 |
Art. IV. De strenuitate | p. 27 |
Art. V. De longanimitate | p. 27 |
Art. VI. De cunctatione | p. 27 |
Art. VII. De perseverantia | p. 27 |
Art. VIII. De diligentia | p. 27 |
Art. IX. De comprehensione | p. 28 |
Art. X. De zelo et securitate | p. 28 |
Art. XI. De tolerantia | p. 28 |
Art. XII. De fortitudine et clementia | p. 29 |
Cap. VI. | |
Art. I. De exercitio suisque oppositis | p. 31 |
Cap. VII. | |
Art. I. De secunda conservationis virtute. De castitate et oppositis | p. 32 |
Cap. VIII. De tertia conservationis virtutibus, quae est in fama | p. 33 |
Art. I. De benevolentia et suis partibus, et oppositis | p. 33 |
Art. II. De aemulatione, et oppositis | p. 34 |
Cap. IX. | |
Art. I. De beneloquentia et suis partibus | p. 35 |
Art. II. De eloquentia | p. 35 |
Art. III. De benedicentia | p. 36 |
Art. IV. De veracitate, de suis partibus, et oppositis | p. 37 |
Art. V. De credibilitate et oppositis | p. 39 |
Art. VI. De rogatione et suis oppositis | p. 39 |
Cap. X. | |
Art. I. De beneficientia et oppositis | p. 42 |
Art. II. De gratitudine, suisque contrariis | p. 43 |
Cap. XI. | |
Art. I. De aequabilitate, suisque contrariis | p. 44 |
Art. II. De potestatione, suisque speciebus, laudatione, honorificentia, cultu, fama, gloria etc. et oppositis | p. 45 |
Art. III. De mansuetudine et oppositis | p. 54 |
Cap- XII. De hilaritate et oppositis | p. 54 |
Cap- XIII. An sint aliae virtutes et de modestia | p. 55 |
Cap. XIIII. | |
Art. I. De correctione seu verecundia, et oppositis | p. 55 |
Art. II. De paenitentia perfecta, seu correctione | p. 57 |
Art. III. De humilitate et obedientia | p. 57 |
Cap. XV. De conservatione politica et iustitia eius virtute | p. 59 |
Cap. XVI. De sublimitate virtutum, apice, et epilogo | p. 64 |
Quaestiones super tertia parte [Quaestiones sulla Politica] | |
Quaest. I. De dominio et regno | p. 71 |
Art. I. Utrum sit idem regnare, ac dominari | p. 71 |
Art. II. Utrum homo hominum iure aliquo naturali, vel divino, posset esse dominus. An omne dominium est a violentia; vel ab arte | p. 75 |
Quaest. II. Contra politicam Aristotelis | p. 87 |
Art. I. Utrum ex doctrina Aristotelis sequatur, omnes principes mundi esse tyrannos, quemadmodum cupit eos esse Macchiavellus, et Macometus instituit, at an vere tyranni sint omnes, et utrum omnes populi sint servi, et tanquam servi tractari debent secundum Aristotelem et an hoc sit bene, et secundum naturam | p. 87 |
Quaest. III. De optima republica | p. 95 |
Art. I. Utrum responsio quam finxit optimam Aristoteles super caeteras, sit vera optima, an pessima | p. 95 |
Quaest. IV. | |
Art. I. Utrum recte, et utiliter post doctrinam politicam, de Republica dialogum addiderimus pro Colophone | p. 100 |
Art. II. Utrum magis secundum naturam, ac utilior et augmento Reipublicae et privatorum sit communitas honorum exteriorum, ut dicebat Socrates et Plato; an divisio, ut Aristoteles | p. 104 |
Art. III. Utrum communitas mulierum sit convenientior secundum naturam, ac generationi utilior, quam proprietas uxorum, et natorum; ac proinde simul toti Reipublicae | p. 118 [108] |
Philosophiae realis pars tertia [Politica] | |
Cap. I. De politicarum communitatum quidditate, et causis, et occasione et gradibus et vinculis | p. 113 |
Cap. II. De dominio, de iure, et beneficio, et regno | p. 114 |
Cap. III. De dominiorum, et rectorum, et populorum functionibus, et gradibus, unde, variae species Rerumpublicarum et religionum, et de ipsarum circulationibus, et augmentis, et decrementis, et agnitione, et partibus integralibus | p. 116 |
Cap. IV. De principum et dominiorum essentia, constitutione, divisione, comparatione: et de partium civitatis usu et conditione, et functionibus secundum naturam. Et de civis quidditate, et non civis agnitione. Et de Reipublicae probitate, et deterioritate, ex horum causa | p. 118 |
Cap. V. De legibus, et consuetudinibus, et ratione politica, quam vocant, de statu | p. 119 |
Cap. VI. De legislatoribus | p. 122 |
Cap. VII. De coloniis et civitate | p. 123 |
Cap. VIII. De instrumentis acquirendi conservandique imperia, eorumque usu, et comparatione | p. 124 |
Cap. IX. De lingua, gladio, et pecunia | p. 126 |
Cap. X. De causis tribus regnorum, politicus, non physicus sermo, et primo. De prima cusa politiarum: sive de Deo, et religione | p. 130 |
Cap. XI. De secunda causa acquirendi, gubernandique imperia, sive de prudentia, et virtutis usu | p. 134 |
Cap. XII. De tertia causa acquirendi, et gubernandi dominia; sive de occasione | p. 136 |
Cap. XIII. De casu, morte, et mutatione monarchiarum, earumque causis, et remediis | p. 136 |
Cap. XIV. De morte, casu, mutatione, rerumpublicarum in quibus plures gubernant, deque ipsarum, causis, et remediis | p. 141 |
Cap. XV. De morte, casu, mutatione rerum popularium, in qua vidilicet omnes participant in regimine, et de causis atque remediis, eorumdem malorum | p. 142 |
Civitas solis | p. 145 |
Quaestiones in quarta parte [Quaestiones sull'Oeconomica] | |
Proemium | |
Quaest. I. | |
Art. I. Utrum sit idem finis politicae et oeconomicae | p. 170 |
Art. II. Utrum coenobia monachorum et conventus fratrum apud Christianos, et marabutorum, apud Mauros, sint familia | p. 172 |
Quaest. II. De matrimoniis | p. 173 |
Art. I. Utrum expediat unam tantum uxorem ducere, an plures secundum naturam, omissa lege | p. 173 |
Art. II. Utrum maritus uxori dotem an uxor marito debeat conferre | p. 175 |
Art. III. Utrum dotibus fortunae, an animi sint matrimonia copulanda | p. 175 |
Art. IV. Utrum maritus in uxorem, et parentes in liberos, verum habeant dominium uti in servos | p. 176 |
Quaest. III. | |
Art. I. An oeconomo philosopho vivendum sit ex usura aliisve industriis, labore vacuis, et lucro plenis | p. 179 |
Philosophiae realis pars quarta [Oeconomica] | p. 189 |
Cap. I. | |
Art. I. De elementis, essentia, fine, divisione, et varietate familia, ac comparatione cum toto, et partibus | p. 189 |
Cap. II. | |
Art. I. De instructione familiae, ac gubernatu: qui in acquisionem, conservationem, fruitionem, et dispensationem partitur; iam dicendum esse | p. 191 |
Art. II. De habitaculi institutione | p. 191 |
Art. III. De uxoris, et coniugii institutione | p. 192 |
Art. IV. De villae institutione | p. 194 |
Art. V. De servorum rationalium, irrationalium et naturalium institutione | p. 195 |
Cap. III. Oeconomicorum, qua est de gubernatione familiae | p. 197 |
Art. I. De patrisfamilias dominio secundum naturam, ac politicam | p. 197 |
Art. II. Uxorem, ubi est unica, participem esse oeconomici dominii: ubi plures, nequaquam; ac magis secundum naturam esse coniugium cum una, quam cum pluribus | p. 198 |
Art. III. Leges viri ad uxorem in oeconomica gubernatione | p. 199 |
Art. IV. Leges uxoris ad maritum, et familiam oeconomico gubernatu | p. 199 |
Cap. IV. | |
Art. I. De liberorum generatione, et educatione | p. 202 |
Art. II. De rationalium servorum gubernatione | p. 203 |
Art. III. De animalium plantarumque usu et gubernatu oeconomico | p. 205 |
Cap. V. De oeconomia patris familias, eiusque fine, arte, et exercitio | p. 206 |
Cap. VI. | |
Art. I. De oeconomica acquisitione | p. 207 |
Cap VII. De rei familiaris oeconomica conservatione | p. 208 |
Cap. VIII. De acquisitorum, conservatorumve honorum dispensatione, et fruitione in vita, et morte: et de cura oeconomi, cum sibi mors natura intimatur | p. 208 |
De regno Dei consideratio | p. 212 |
Index | p. 225 |
©2011-2013 ILIESI Istituto per il Lessico Intellettuale Europeo e Storia delle Idee-CNR