Tommaso Campanella, Syntagma, p. 98
deliberationes
spectantes, magiam animorum redolent, ut in Rhetorica
considerabamus. Quas interserunt Livius, Sallustius, Guicciardinus aliique
historici, quantae sint utilitatis nemo non videt, nisi qui ad virtutem
se
concinnari non sinit, atheismo aut ruditate infectus. Isocratis Panegyricus
et quae ad Nicoclem et Daemonicum scripsit, eadem utilitate pollent,
elegantia et concinnitate; Speronii orationes non item, melior enim fuit
in
dialogismo.
In concionibus vero Chrysostomus et Leo valent, quia movent simul
docentque atque delectant; praecipue autem Leo, qui res abstrusas faciles
omnino
reddit. Chrysologus affectat nimis dictionem ac sententias,
sicut et divus
Augustinus, qui seipsum in Civitate Dei superavit. Florent
et
non fructificant Cornelius Mussus et concionatores caeteri recentiores.
Sermones enim divi Thomae vere theologici ac philosophici censeri
debent; siquidem
paucis verbis definit, distinguit dicendaque propinat,
ut ex illis nihil non ad
rem, nihil indocte, nihil inutiliter sinat profluere.
Savonarola pariter, licet in
multis erraverit, plurimum tamen in concionibus
valuit, dum spiritus auditorum
accendit, semina virtutum ad fructificandum
cogit, animum ex futilibus fortiter
abstrahit, vitia denique reserat
et urit.
Articulus 4
De historicis
Qui historiographiae artem tradiderit neminem
invenio, nec utrum ego
istud praestiterim dicere debeo, singula tuo examini atque
iudicio subiiciens.
Inter historicos vero elegans, doctus, artificiosus, clarus et
solers
videtur Livius. Tacitus plus politici quam historici habet; Sallustius
mediat; Flavius Iosephus mirificus est in cunctis et similis Livio; ex nostratibus