Tommaso Campanella, Lettere, n. 154
A PAPA URBANO VIII IN ROMA
Parigi, 1 dicembre 1636
Santissimo Padre,
Vostra Beatitudine è ingannata in materia della solit’elemosina, perch’io 
 dal principio di febraro fin al giorno
            presente non ho avuto un quattrino, 
 come può veder dalla ultima poliza sodisfattoria che donai a monsignor Mazarini. 
            E monsignor Bolognetti mi dice sempre che non ha ordine di darmi 
 cosa ecc.; e mi si deveno duecento scudi di dieci mesi.
            Vostra Beatitudine 
 anche è ingannata in quel che le dicono ch’il Centon cavato dalle viscere 
            di san Tomaso sia contra san Tomaso e contra la religione, e inclina a Pelagio. 
 Perché son parole tutte di san Tomaso, il
            qual risponde a quei che 
 dicon inclinar al pelagiano; e io rispondo a ciò pur con le stesse sue parole 
 in detto
            libro. Ed è solo contra la fede moresca fundata falsamente in san 
 Tomaso dall’Alvarez: perch’il Lemos s’è poi ritrattato
            in materia de reprobatione,
come pur sant’Agostino s’è ritrattato in libro Responsio ad articolos 
 sibi impositos ab episcopis
                Galliarum, e san Prospero nella difesa di sant’Agostino. 
 Di più, con me è il Caietano, e ’l Iavello, e ’l
            Capreolo, princeps 
 Thomistarum. E li Gesuini in parte, quando contradicono alla predestinazion
 antecedente; e la misero consequente alla explorata da Dio voluntà nostra. 
 E meglio l’averian a mio parere posposta
            all’esplorata final conscienza, 
 quanto a noi: ché, quanto a Dio, tutto è noto nella coesistenza delle cose 
            all’eternità; e nulla è previso, né postviso, ma tutto conviso, secundo san Tomaso. 
 Talché questo libro guasta tutta la machina delle conscienze macchiavellistiche: 
 però fa rumor appo costoro della setta. E
            san Tomaso dice nell’opuscolo 
 12, che, dove lui è vario nei suoi libri, «eligat unusquisque eam sententiam 
 quam
            consonantiorem veritati iudicaverit»; ma non dice quel che 
 piacerà all’Alvarez, contrario agli antichi tomisti ecc. Padre
            santissimo, questo 
 libro concerà le conscienze di catolici, che più non han bisogno di riforme, 
 le quali son vane
            mentre si crede che nascimur iudicati et non iudicandi; 
 e con questo libro ognun riforma se stesso
            e obedirà a Vostra Beatitudine 
 in conscienza. Invan si commanda al zoppo che camini bene, se pria 
 non ci sanate le
            gambe; e solo solo questo può convincer li eretici. E qui si 
 prova ogni dì in Francia e Anglia, dove andarò, se la Regina mi chiama, come 
 si dice. Meglio morir martire
            che di fame. Vostra Santità lo saprà dall’Inglesi 
 convertiti, chi mandai in Roma al Santo Officio e all’eminentissimo
            
 Barberino, chi a torto m’è averso. 
 Di più, supplico mi dia licenza di tener benefici simplici e pensioni, mentre 
 fatico per la fede due volte la simana, e
            farò ogni mese conclusioni contra 
 ugunotti, chi treman né san rispondere. Veda le relazioni: l’ha Favilla, il 
 qual
            deveria esser a Vostra Beatitudine raccomandato ecc. Qua non si paga. 
 Io sto mendicando. Al Re non parlo per non dispiacer
            a’ ministri; i ministri 
 dicon e non fanno; e alcun m’invidian la grazia del Re e del Cardinal Duca. 
 Il quale non sta
            mai otto giorni in un luoco; e quando averò buscato carozza 
 per trovarlo, o è partito, o tratta con ambasciatori, o ecc.;
            e mi fa carezze
assai e comanda a’ ministri che sia pagato, ma poi non si fa: e pur si serve 
 di me in cose a lui
            gloriose e al Regno non inutile. Ho detto a Vostra Beatitudine; 
 intende. 
 Il Rodolfi sempre scrive contra me per mettermi in disgrazia a seculari, 
 non che a fratri, perché mi persequitassero con
            secolari e in convento. Se mi 
 dà licenza, scriverò quel che da Nostradamus si cava, che Vostra Beatitudine 
 ha da
            viver diece altri anni; le cui dicerie esaminate con gli eventi passati 
 son di stupore insolito, perché ci mette i nomi. E
            quel che fo con li Sorbonici, 
 e vittoriosamente, per l’autorità del santo pontefice, e con li padroni 
 per li
            benefici di Lotaringia, il signor abbate di Barlam[ont] lo vede, e 
 chi vol saperlo senza invidiarmi la grazia di Vostra
            Beatitudine, alla quale 
 senza fine mi raccomando e prego da Domenedio vita lieta e lunga a ben 
 del popolo di Dio.Amen. 
Parigi, al primo di decembre 1636.
servo fedele e cordiale
il F. T. Campanella delle glorie sue ecc.
Li mando l’eresie dell’Alvarez contra san Tomaso e contra me, difese dal
Rodolfi, suo discepolo. 
 PROPOSITIONES
                HAERETICAE IN ALVARETIO, 
 ADVERSARIORUM MAGISTRO 
1. Prima: Deus, aliquos amore positivo prosequendo et plurimos odio negativo, 
 ante praevisionem meritorum et
                demeritorum, decreto aeterno invincibili 
 ab ipso Deo, nedum a nobis, illos praedestinavit, istos reprobavit. Cum 
 Deus ubique testetur se fecisse
                omnes homines ad imaginem et similitudinem 
 suam, et omnes rectos et bonos, ergo nemo poterat esse obiectum odii; 
                alioquin vel Deus fecisset malos, vel Deus ut malus odisset bonos. Item, omnia 
 Concilia et Patres et scholastici
                adducunt tantum odium negativum, ut 
 Scotus, vel nullum, ut divus Thomas, ante praevisionem peccati Adae, imo 
 et
                post, quoniam «[Christus] pro iniustis et vix pro iustis mortuus est». 
2. Seconda: haeretice dicit cum Calvino, quod Deus permittit peccatum 
 sub ratione peccati, ut reprobos possit damnare:
                cum revera neque homo 
 velit peccatum sub ratione peccati, sed quatenus invenit in illo bonum iucundum 
 vel utile;
                et omnes Patres et divus Thomas asserant permissionem
peccati cadere super voluntate, ut faciat quidquid vult, et non
                super peccato, 
 ut fiat. Omnia enim mala in omni lege vetantur, bona iubentur, indifferentia 
 tantum permittuntur. 
3. Tertia: haeretice dicit hominem nasci iudicatum a decreto aeterno, et 
 non iudicandum ex operibus, nisi quatenus sunt
                executio illius decreti contenta 
 in decreto, ita ut non possit homo aliter facere aut illa non facere. 
4. Quarta: haeretice dicit quod Deus operatur peccatum agendo cum 
 causa et in causam peccati aeque ac cum causa et in
                causam actus boni. 
 Et quod Deus excusatur, quoniam concurrit ad actum et non deformitatem 
 actus efficaciter,
                movendo hominem ad actum qui non potest esse sine deformitate, 
 quam nec Deus nec homo vult, licet non possit non
                inesse. Nemo 
 enim operatur respiciens ad malum, ergo nec homo peccat, quia non vult
deformitatem; vel Deus magis
                peccat, qui facit magis et facit ut homo faciat, 
 ut dicunt Luciferiani, id in quo est deformitas, vel nullum est
                peccatum, ut 
 dicunt libertini. 
5. Quinta: haeretice dicit quod Deus dat gratiam omnibus, sed non ut 
 accipiant ii qui sunt reprobati ex mero decreto et
                non quia praesciti. 
6. Sexta: haeretice dicit quod homo damnatur defectu gratiae Dei efficacis, 
 et quod habet gratiam sufficientem,
                secundum quam nemo unquam salvatur, 
 nec salvabitur, nec potest acquirere gratiam efficacem, quia Deus non 
 vult;
                et non vult, quia aliter decrevit ut ostenderet iram suam. 
7. Septima: haeretice dicit quod homo per quaecumque bona opera non 
 potest mutare sortem neque gradum sortis, quoniam
                et ad gradus est praedestinatus; 
 nec Deus potest mutare sorterm nec gradum sortis nostrae, quoniam 
 agit ex
                necessitate suppositi decreti invincibilis et ab ipso et a nobis, 
 ergo illusorie praecipit omnibus ut bene faciant et
                legem observent, cum 
 non possint facere nisi quod Deus decrevit ab aeterno et ad quod efficaciter 
 nunc movet;
                ergo falsa omnis lex, omnis philosophia, cum nemo possit facere 
 nisi quod decretum est. 
8. Octava: haeretice dicitur quod Deus facienti quod in se est ex viribus 
 propriis adeo generaliter datis in natura non
                promiserit dare gratiam supernaturalem;
cum tota Scriptura et omnis lex fundetur in hac conditione: «Si 
 feceritis quae praecipio» etc. Et divus
                Thomas in quarto Sententiarum,
dist. 17, adduxerit ad probandum hoc plures scripturas, praecipue illas: 
«Convertimini ad me et ego convertar ad
                vos», et: «Appropinquate Deo
et appropinquabit vobis», et: «Tota die expandi manus meas ad populum» 
 etc., «Ego sto
                ad ostium et pulso, si quis» etc. Imo omnia naturalia sunt 
 ordinata [ad] supernaturalia. Facienti autem quod potest ex
                gratia vel divina 
 notione supernaturali datur gratia et gloria etiam ex iustitia (I II, quaest. 
 112, art. 3, ad
                primum). 
9. Haereticum est [dicere] quod «in Adam omnes moriuntur et in Christo» 
 non «omnes vivificantur»; et quod Christus non
                est «mortuus pro
omnibus», quia non vult «omnes salvos facere», ut dicit Paulus, et neminem 
«perire», ut dicit
                Petrus, sed illos tantum quod decrevit ante praevisionem 
 peccati et meriti. Et quod frustra nos vocamus infideles ad
                fidem, 
 cum non possint, nisi Deus moveat efficaciter; quos tamen non movet, quia 
 non decrevit ex odio positivo,
                non ex praevisa culpa. 
10. Haereticum est dicere quod Christus sit oblitus parvulorum in opere 
 redemptionis, vel despexerit opera sua, vel
                voluerit mortem ipsorum, et 
 quod non magis et in plures profuit gratia Christi quam peccatum Adae. 
11. Haereticum est dicere quod pelagianisant contra gratiam ii qui cum 
 Patribus et divo Thoma asserunt Deum, ut patrem,
                omnes homines factos 
 bonos ad sui imaginem amasse et praedestinasse voluntate antecedenti praevisionem 
 meritorum
                et demeritorum; sed Deum, ut iudicem, voluntate conseguenti 
 praevisionem meritorum et demeritorum, praedestinasse eos
                tantum, 
 qui per bona opera Christi et sua sategerunt certam facere electionem; 
 eos vero qui non sategerunt, sed
                fuerunt «rebelles lumini» usque 
 in finem, reprobasse in Gehennam. Indifferentes vero, ut parvulos sine baptismo, 
                liberatos a Gehenna, perventuros ad bona Dei naturalia, licet non ad 
 supernaturalia. Cum potius ipsi sint contra
                gratiam Dei, qui totum genus 
 hominum, exceptis quibusdam, dicunt ante praevisionem peccati fuisse 
 per disgratiam
                odio positivo reprobatum. Et praeterea negant gratiam facienti 
 quod in se est, et quibus dant gratiam sufficientem
                dant illusorie, sicut 
 qui daret homini folia fici ut volaret pro veris alis, praecipiendo ut volaret. 
 Praeterea
                pueros ab omni gratia Redemptoris, quasi obliti vel odio habentis 
 eos, excludunt, non per misericordiam nec per
                iustitiam, cum ante praevisionem 
 peccati damnentur. 
