Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 56
veluti ex fidibus crassis, subtilibusque in cythara, movent
alij
multum, alij parum aëris, et temperantur et Musicam efficiunt
spiritui amicam. Ipse
enim natura mobilis gaudet invitari ad motum,
propriam operationem, qua ventilatur,
purgatur, augeturque,
et dilatatur in sua symmetria. Ubi autem soni sunt acuti
alij,
alij vero graves, ad eius conditionem temperantur, ideoque mensura
humanae
musicae ex Pulsus humani mensura adsumpta est: At
existimandum omnes voces mundanas
simul melodiam esse mundo
toti; itaque maxime motus coeli: cum omnis sonus sit
motus
ut perceptus: se aliis generibus rerum alia harmonia congruit.
~ Sicut et
in genere hominum crassiores spiritu appetunt carnes pingues,
linguam crassam
ipsorum dilatantes ad metrum ipsorum: Acutiores
macram; mediocres ex his compositam.
Sic acetum cum
oleo harmoniam affert gustui, sicut graves acutique soni
auditui:
quoniam vero eadem res aliis animalibus dulcis est, aliis amara; nam
et
in genere hominum pueri dulciora cupiunt, blando spiritu praediti:
Senes
subamarescentia, quoniam temperies et calor similis inest
illis. Capris genista
dulcis est, nobis amara: idem de vocibus existimandum
est. Asinus enim asini voce
iucundatur, homo hominis, etc.
Foetet nobis stercus nostrum, quia a spiritu nostro
reijcitur, et tamen
olet canibus et porcis, sicut nobis excrementa quarundam
feruscularum
sunt muscus et Zebettum. At in mundo non est odor, neque
foetor,
nec dulcedo, nec amaritudo, nec symphonia, nec cacophonia,
nisi particularium
respectu rerum, quae aliis servantur, aliis destruuntur,
toti autem mundo cui res
omnes sunt partes, omnes sunt harmonia,
odor, dulcedo. Utque melius intelligas
spiritum mobilem
contactum audire, nec rem incorpoream, ut Arist. opinatur, Pythagoras
Musica furiosos sanavit, Damon ebrios, Timotheus ,
quemcunque
voluisset affectum, inducebat, Orpheus
contemplationem,
Terpander surdis reparavit auditum,
Musica lydia effoeminabat homines;
Lacedemonica masculescebat; alij castitatem
conciliabant.
Haec autem propterea fiunt, quod spiritus ita operatur, sicut
movetur
ficiturque. Non enim saltitamus in chorea gagliardam, alio sonante
spagnolettam:
sicut enim spiritus movetur ita movet corpus, ut calefacta
calefaciunt,
et frigida frigefaciunt. Ergo furiosum, cui motiones sunt
perturbatae
in generatis fuliginibus, aut nimio aestu, aut imaginativa
fervente
aliunde, prudens artifex sono mulcet spoliatque aliis
furentibus
motibus, quae cogitatus sunt, cogitque frui musico sono.
Ideoque
saepe melodia somnum inducit, quoniam totus spiritus in
caput
colligitur, ad fruendum blando sono, caeterumque corpus motu
sensuque ita
vacuatur, sic etiam spiritus vapore vini oppressi ventilantur
et alleviantur. Et
soni asperi movent ad iram idcirco in bello