Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 126
in Isaia dicit, se creasse lucem et tenebras. At
nihilum non creatur,
idem enim esset terminus a quo et ad quem. Ergo tenebra est
lucis
opposita res, faciesque frigoris, sicut lux facies est caloris. Hoc dico
de
tenebra activa, non de passiva, quae est vultus materiei: qua frigus
gaudet
magis, quoniam similius illi est, quam calor. Ideoque faciem
ei persimilem obtinuit.
Sursum attollitur umbra, ac multiplicatur,
ubi lux debilis est, et ei commiscetur,
unde secundi suboriuntur colores.
Et quod mirabile est, animadverti, quod quando nos
de luce
ad umbram procedimus, illa umbra, quae ex nostro defluit corpore,
cum
propinquissime accedit ad alteram umbram, sponte porrigitur
in Pyramidem, ut cito
uniatur alteri amicae umbrae, sicut deorsum cadentes
res in fine motum concitant;
aut os, cum est animal prope escam,
extendit. Quas ob res et facies frigoris et
materiei, omniumque
rerum sentientes apparent; Praeterea si alterum contrariorum
sentit,
alterum sentiat est opus, quo possit repugnare ac scire, quo
subveniendum
est, fugiendumque. Si ergo coelum sentit, terra quoque sentit.
Philolaus autem, ac Copernicus , qui
ipsam donant motu, magno
quoque sensu donant. Pythagoras
vero animal corpulentum terram
esse putat, cuius pili, ac crines sunt plantae, et
arbores: ossa lapides;
Animalia in ea sunt, sicut pediculi in capite nostro, et in
centro calidam
esse vult, sicut cor in nobis, et aquas esse velut lac Terrae, ait
Seneca :
Basil. vero, sanguine. Quod et Ovidius sentire videtur, sed
hoc
alibi disputabitur. Nunc sufficit vidisse in ea sensum esse. Nec
frigus
sensu carere putandum est, propterea quod gelata manus, aliaque
membra
parum vel nihil sentiunt: noster enim sensus a calore nativo
est, frigus autem
calori inimicum est ipsumque opprimit, eiusque
operationes tollit, aut ligat, ita ut
nos sentire ne queamus sensu frigoris,
quoniam extraneus est; nec nostro, quia
sopitus est. Non enim
homo potest ligatus operari manibus ligantis eum. At quidem
bene
sentit frigus, cum tantopere cupiat, studeatque inimicum opprimere,
et
sensus et operationes eius destruere. Sol igitur pater, tellusque mater
rerum,
sensitivi sunt, atque ab ipsis animalia habent sensum, motum,
et omnia. Distincta
sunt in sexum maris et foeminae, ut ille solem,
ista terram repraesentent, ac mundi
partes totum referant. Itaque rem
omnem coelestem, ac terrestrem sensitivam esse
compertum est.