Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 41
autem madefit sugendo lacum propinquum. Quapropter exhalat inde
vapor
crassus, ater, foetidus, qui subit per narices in cor et in cerebri
cellas,
spiritusque totus contra ipsum colligitur, corpusque motu
sensuque, destituit: Sique
plusculum immoretur, penitus moritur
suffocatus copia infesti succedentisque
vaporis. At parum immoratus,
non penitus moritur, sed sensum motumque amittit; sicut
et qui venae
sectione deliquium patitur, ubi spiritus timens ad interiora
fugit,
exterioraque hominis pavidi demortua remanent: at ab aqua
vivificantur,
quoniam spiritus inimicum frigus sentiens, subito
regreditur
foras, ad auxilium membris ferendum in terrore insueto,
revivificatque:
Pari modo foemina uteri strangulationem patiens,
vaporibus
noxiis suscitatur a torpore; quia spiritus qui ad uteri subsidium
confluxerat,
revertitur ad subsidium capitis, sedis principalioris.
Carbones
quoque occluso cubiculo vapores emittunt faeculentos, qui sua
crassitie
aggravant spiritus tenuitatem, caliditate vero vincunt vires
spiritus, et nigredine
foedant lucem spiritus; ideoque occidunt. Eademque
ratione pestis ab infecto
hauritur aëre. Unde palam fit corporeum
esse spiritum, tenuem, lucidum, calidumque,
cuiusmodi nos
docuimus. Eundemque ostendit animam esse, mors ex ingenti
repentina
laetitia contingens. Nam dum totus confluit in oculos et ad
exteriora,
ut fruatur bona vel re, vel nuncio insperatis, quibus quasi beari
se
putat, suffocatur seipso in angustia vasorum, et stringitur in liquorem,
aut
collecto ardore solvitur in tenuitatem, aut a concitatis simul
humoribus compressus,
mortem patitur. Non sic facile interficit moeror;
ipse enim spiritus ad interiora
passim colligitur miserum se arbitrans
ac propriam abdens miseriam, vel fugiens.
Ideoque oculi exigui
umbrosique apparent, ipso privati lucido, amploque: At in risu
et
laetitia lucidi, grandes, pleni spiritu, qui ad fruitionem rei laetae
effunditur,
utque ostentet se beatum, amplificetque: ut vel hinc
pateat
corporeum, tenuem, lucidumque esse spiritum. Quod et ira ostendit,
quae
est accensio spirituum ad vindictam: Ideoque vultus rubescit,
turbaturque accursu
eius; nervi ac musculi tenduntur et non dilatantur,
ut in risu. In timore autem
mollescunt, deciduntque, quoniam fugiente
spiritu semivacui relinquuntur. Somnum non
esse cordis stuporem
frigefacti a vaporibus de cerebro gelatis cadentibus, ut Arist.
opinatur, in Physic. declaravi, et ieiunio affecti homines, qui absque
vaporibus dormitant, idem
demonstrant, et cor in somno semper
commotum non secus ac in vigilia, et magis. Nec
esse cerebri refrigerationem
ut Galeno placet; ibidem
diximus. Nam et vinum calidum
potentia et actu, et Austri somnum afferunt: Boreas
vero frigidus vigiliam
et afflicti calore dormiunt: et musica nil refrigerando
affert
somnum. Ergo est somnus ut diximus, collectio spirituum ad
interiora,
quiescendi gratia a labore, aut fruendi sono vel refectione; aut
succurrendi