Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 43
reducitur. At nunquam docere potuit, nec potest doceri aut
credi; qua
ratione incorporea anima, nullis dotata qualitatibus, possit
sola cogitatione
calorem, frigusque producere: solus Deus id mentali
nutu facere potest: et quia dum
quis cogitat, incalescit, et dum timet
frigescit, opinandum erat corporeum esse
calidumque spiritum, qui
motu cogitationis incalescat, et fuga absentiaque eius
corpus frigescat,
ut declaravimus Nec potest anima, quando quis in chorea
saltitat,
tot simul caliditates et frigidates producere, quot sunt
flexiones,
dilatationes et convolutiones in chorea, et simul: cum praesertim
nec
cogitando peritus saltandi hos edat motus. Hoc quoque nobis notum
fieret. At
bene cernimus, nervos musculosque intendi, tumescere et
detumescere, nunc spiritu
impellente introrsum, nunc extrorsum,
nunc torquendo nervoso funes, producendoque
motus. Nunquam
Aristot. in natura ostendet hos actus ab imaginatione fieri. Ego nunc
moveo calamum
cogitando doctrinam, quam doceo, et non motus
varios, quos scribendo promo. Sed Arist. illi inhaerens stultitiae, quod
nequeat eadem res esse movens motaque, aufert
animae motum: qui
et vento et aëri convenire visitur [viditur]. Ipse tamen, vult ventum ab aëre
moveri, tantumque impetum quo
prosternuntur quercus, et turres,
ab insensibili languidoque aëris motu derivat.
Aërem vero moveri ab
igne, ignem a coelo rapi ad motum; coelum ab Angelis
immobilibus;
omnem ergo motum violentum ponit. Motum vero ignis sursum
a
generante igne, et non a proprio calore effici: illum vero ab alio
generante;
sic et gravia omnia et levia donec eo devenit, ut spoliet res
cunctas
proprietatibus suis, donetque violentia.
~ Quibus de rebus in Physicis luculenter
disputavimus, ostendimusque,
operationes, quas immanentes actiones vocant, non
requirere
agens et patiens disiuncta, quoniam passiones saltem in voce sunt,
et
non violentae, et ab arte. Ideoque eadem definitione cum vectura
et
aedificatione non contineri. Sed neque calor, quamvis ab
imaginatione
productus, moveat corpus, nisi quia mobilis ipse est. A re
vero
immota motum non fieri alibi ostendimus. Nec in animali hoc
inquirendum,
quod ex immota et mobili re compositum, indiget externo
immoto
fulcimento, ut et nauta ad sustinendum pondus, sed in ventis
et igne id
considerandum erat ex toto mobilibus. Nec montibus inhaerere
ventos, ut possint
moveri, stolide cogitasset, si rei mobilis immotaeque
naturas inquisivisset in
illis: Nec quia a se movetur, a se
discedat anima, ut cum eo I.
de An.Aphrod. putat . Non enim a se
tanquam a loci termino movetur; sed tanquam ab
agente actui semper
praesente. De his alibi.