Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 57
eis utimur; suaves vero mulcent ad contemplationem, ideo in
templo
habent usum: titillantes autem ad luxuriam et mollitiem; quibus
utuntur
amantes. Idcirco Respublica omnis cantus curam habet.
Cantu honoratur Deus elevando
spiritum, animamque illi inditam,
ad contemplandum. Et mutato cantu mores et resp.
mutatur; Unde
Legislatores et quicunque sectas introducunt etiam falsas,
cantum
mutant, ut mores suis assuefaciant praeceptis, et ab antiquis
abstrahant.
Sed et divinus David Saulem cantando placabat et sono. Et
Elisaeus
prophetare dum minus potest, cytharam sibi pulsari fecit,
qua
attenuavit spiritus, et a turbationibus praesentibus alienavit,
coegitque
ministrare menti in ipsis residenti, ut ad contemplationem
elevetur,
recipiatque notiones a prima sapientia Dei , a qua
omnis sapientia
derivatur; sicut lux a sole.
~ Tandem et visionem esse tactum
inde patet, quod eas modo res
illustratas videmus, quae recta ad nos lucem
reflectunt. At si ipsae manent
in tenebris, nos vero in luce, nil videmus: quoniam
ab ipsis in
oculum nostrum non resilit lux: Ergo lux a rebus tincta venit, et
transit
per corneam transpicuam, et per aqueum humorem et tangit
spiritum
lucidum qui est in cristallino, itaque ipse tinctus ea discernit
visibile
obiectum quo ea tingebatur. Lucem simplicissimam omnibus affici
rebus
et colorari et reflecti et multiplicari, notu est cunctis. Visio
ergo
tactus est lucis tinctae a rebus illustratis. Hinc existimare licet, lucem,
quae
vivus apparensque est calor, omnia probe sentire, quoniam
omnibus
afficitur: itaque alios afficit et sentire proinde facit. Sol quoque
et
stellae sensitivissimae iudicari debent. Cum ergo visum sit,
sensationem
omnem contactu fieri; diversitatem autem tangendi suboriri
ex
crassitie et gracilitate organorum ob id formatorum, de Sensu Rerum
omnium
iudicare consequenter possumus: Resque durissimas
sicut lapides modicum sentire,
quoniam pati modice sunt aptae; habereque
sensum similem ossibus animalium. Plantas
vero praestantiori
vigere sensu simili sensui carnis; Liquores autem adhuc
maiori,
similique sanguineo. Ventum autem et aërem facilime [facillime] sentire, sicuti
spiritus animalis. Nec modo tangendo cominus grandi
percussione,
sed eminus et levi sentire ob passibilitatem, quae ipsis
motis
communicatur, et ob lucis affectiones, in eis inspersae ac tinctae
figuris
coloribusque cunctis; Lucem vero caloremque maxime sensitiva
entium
omnium, quae in mundo sunt, prae omnibus existimare convenit.
Mundum quoque sentire
totum, alibi magis, alibi minus, sicuti
animal in variis partibus vario sentire modo
declaratum est. Quoniam
enim tactus non sentit nativum piperis calorem, ut nasus;
nec nasus
amaram lilij substantiam ut lingua; nec lingua sonum aëris ut
auris,
nec auris lucem ut oculus, quoniam spiritus sub corticibus
transpicuis
officitur magis, quam sub opacis, et sub gracilibus magis, quam