Testimonianze
Precedente | Successivo |
33 – 1630. René Descartes (1596-1650). Lettera di descartes del 17 ottobre 1630. vedi Oeuvres de Descartes, publiées par Charles Adam et Paul Tannery, Correspondance, t. i: (Avril 1622 – Février 1638), Paris, Léopold Cerf, 1897, p. 158. |
|
Cogita imprimis qualia sint, quae aliquis alium potest docere: nempe linguae, historiae, experimenta, item demonstrationes certae et manifestae, quaeque intellectum convincunt, quales sunt Geometrarum, possunt doceri. Placita autem & opiniones, quales sunt Philosophorum, non docentur protinus, ex eo quod dicantur. Unum dicit Plato, aliud Aristoteles, aliud Epicurus, Telesius, Campanella, Brunus, Basso, Vaninus, Novatores omnes, quisque aliud dicunt; quis ex illis docet, non dico me, sed quemcunque sapientiae studiosum? primus scilicet qui cum suis rationibus vel saltem auctoritate persuadet. Si quis vero nullius auctoritate nec rationibus adductus aliquid credit, quamvis hoc ipsum a plerisque audiverit, non tamen ab illis didicisse putandus est. Imo potest fieri ut sciat, quia propter veras rationes ad credendum adducitur; alij autem, quamvis prius idem senserint, non tamen sciverint, quoniam ex falsis principijs deduxerunt. |
Pensa innanzi tutto quali sono le cose che si possono insegnare agli altri: si possono certamente insegnare le lingue, le storie, le esperienze, ed anche le dimostrazioni certe e manifeste, le quali, come quelle geometriche, si impongono all’intelletto. I pareri e le opinioni, quali sono quelle dei filosofi, senz’altro non si insegnano, ma si enunciano. Una è l’opinione di Platone, altra quella di Aristotele, altra quella di Epicuro, di Telesio, di Campanella, di Bruno, di Basso, di Vanini; e tutti i novatori dicono ciascuno una cosa diversa; chi di loro ammaestrerà me o qualsivoglia amante della sapienza? Colui che per primo riuscirà persuasivo con le sue argomentazioni o almeno con la sua autorità. Se qualcuno crede in qualcosa senza esservi indotto da argomentazioni o da una qualche autorità, per quanto le cose da lui apprese siano condivise dai piú, non è stimato come uno che ha imparato da loro; anzi può accadere che sappia per essere indotto a credere sulla base di argomentazioni vere. Altri invece, pur avendo percepito prima le stesse cose, tuttavia non le sanno, per averle dedotte da falsi principi. |
Indice
(l’ordine cronologico, almeno per alcuni testi, si riferisce alla data di produzione e non di pubblicazione)
1619
1- Histoire Véritable de tout ce qui s’est fait et passé depuis le premier janvier 1619, Paris, Alexandre, 1619.
2- Mercure François, t. v, Paris, Richer, 1619.
3- D’Autreville, Inventaire général des affaires de France, Paris, Ian Petit-Pas, 1620.
4- C. Malingre, Histoire générale des derniers troubles, Paris, Ian Petit-Pas, 1622.
5- Histoire véritable de l’exécrable docteur Vanini, Paris, Soubron, 1619.
6- F. De Rosset, Les Histoire mémorables et tragiques, Histoire v, Paris, Chevalier, 1619.
7- G. de Catel, Lettera a Nicolas-Claude Fabri de Peiresc del febbraio 1619.
1621
8- J. Gaultier, Table chronographique de l’Estat du Christianisme, Lyon, Rigaud, 1621.
1622
9- M. A. De Dominis, Lettera a Giacomo I d’Inghilterra dell’11 febbraio 1622.
1623
10- M. Mersenne, Quaestiones in Genesim, Paris, Cramoisy, 1623.
11- Ch. Sorel, Histoire comique de Francion, Paris, Billaine, 1623.
12- Effroyables pactions faictes entre le diable et le pretendus Invisibles, 1623.
13- G. Naudé, Instruction à la France, Paris, Iulliot, 1623.
14- F. Garasse, La doctrine curieuse, Paris, Chapelet, 1623.
15- F. Ogier, Iugement et censure du livre de la doctrine curieuse, Paris, 1623.
16- F. Garasse, Lettres justificative del 6 novembre 1623.
17- M. Molé, Mémoires, t. i, Paris, Renouard, 1855.
1624
18- F. Garasse, Apologie, Paris, Chappelet, 1624.
19- J. de Silhon, Lettre à l’evesque de Nantes, 1624.
20- M. Mersenne, L’Impiété des Déistes, t. i, Paris, Bilaine, 1624.
21- M. Mersenne, L’Impiété des Déistes, t. ii, Paris, Bilaine, 1624.
22- Théophile de Viau, Apologie, 1624.
23- A. Remy, Deffence pour Estienne Pasquier, Paris, Ruelle, 1624.
24- F. Garasse, Epistre à Monsieur d’Oignon, Paris, Quesnel, 1625.
1625
25- F. Garasse, La somme théologique, Paris, Chappelet, 1625.
26- Ch. Besold, Dissertatio politioco-juridica de Majestate, Argentorati, Zetzner, 1625.
1626
27- J. de Silhon, Les deux vérités, Paris, Sonnius, 1626.
1628
28- R. Burton, The anatomy of melancholy, London, Crips, 1628.
29- Von dess Doctoris Julii Caesaris Vanini, sonsten Luciolus genandt, erschröcklicher gottloser Lehr, in M. Zeiller, Theatrum tragicum, Tübingen, Brunn, 1628.
1629
30- Ch. Cotin, Discours à Theopompe, 1629.
31- R. Fludd, Sophia cum Moria certamen, Frankfurt, Rötel, 1629.
1630
32- E. Richer, Vindiciae doctrinae, Coloniae, Egmond, 1683.
33- R. Descartes, Lettera del 17 ottobre 1630.
34- M. Mersenne, Questions rares et curieuses, Paris, Billaine, 1630.
1632
35- G. Franzosi, De divinatione per somnium, Francofurti, Beyer, 1632.
1634
36- J. de Silhon, De l’immortalité de l’ame, Paris, Billaine, 1634.
1635
37- C. Clemens, Musei, sive Bibliothecae, Lugduni, Prost, 1635
38- J. J. De Loyac, Le libertin converty, Paris, Toussainct du Bray, 1635.
39- J. A. de Richelieu, Mémoire, mss.
40- J. Gaches, Mémoires mss.
41- S. Dupleix, Histoire de Louis le Juste XIII, Paris, Sonnius, 1635.
1637
42- J. Cluver, Historiarum totius mundi Epitome, Lugduni Batavorum, Marcus, 1637.
43- F. de la Mothe le Vayer, Petit discours de l’immortalité de l’ame, Paris, Courbé, 1637.
1639
44- G. Voet, De atheismo, Utrecht, Roman, 1639.
1641
45- H. Sponde, Annalium Emin.mi Card. Caes. Baronii continuatio, Lutetiae, La Noue, 1641.
46- A. D’Abillon, La divinité defendue, Paris, Iosse, 1641
47- M. Ruar, Lettre à Mersenne del 13 settembre 1641
48- M. Mersenne, Lettre à Ruar del 1° dicembre 1641.
1642
49- F. Grenaille, La mode ou le charactère de la religion, Paris, Gasse, 1642.
1643
50- G. Patin, Lettre à Ch. Spon del 16 novembre 1643.
51- G. B. de Gramond, Historiarum Galliae, Toloae, Colomerius, 1643.
52- M. Schoock, Admiranda methodus, Utrecht, Waesberge, 1643.
53- R. Descartes, Epistola ad cel. virum Gisbertum Voetium, Amsterdam, Elzevir, 1643.
1645
54- R. Descartes, lettera del 16 giugno 1645.
55- S. Desmarets, Ultima patientia, Groningae, Nicolai, 1645.
1646
56- M. Schoock, Necessaria et modesta defensio, Groningae, Nicolai, 1646.
57- S. Desmarets, Bonae fidei sacrum, Groningae, Nicolai, 1646.
1647
58- C. van Baerle, Epistolarum liber, Amsterdam, Blaev, 1647.
1650
59- Naudaeana et patiniana, Paris, Delaulne, 1701.
60- Patiniana, ms. 7071 della Österreichische Nationalbibliothek di Vienna.
1653
61- Zacharie de Lisieux, Saeculi genius, Paris, Cramoisy, 1653.
62- Th. Raynaud, Erotemata de malis ac bonis libris, Lugduni, 1653.
1655
63- Ch. Sorel, La science universelle, t. iv, Paris, Le Gras, 1655.
1657
64- L. Guez de Balzac, Socrate chrestien, Paris, Courbé, 1657.
65- G. Tallemant des Reaux, Historiettes, t. i, Paris, Levavasseur, 1834.
1690
66- J. E. Schwelling, Exercitationes cathedrariae, Bremae, Brauer, 1690.