Testimonianze

Precedente Successivo

31 – 1629. Robert Fludd (1574-1637).

Sophiae cum Moria certamen, in quo Lapis Lydius a falso structore, Fr. Marino Mersenno, Monacho, reprobatus, celeberrima voluminis sui Babylonici (in Genesim) figmenta accurate examinat, Authore Roberto Fludd, alias de Fluctibus, Armigero et Doctore Medico Oxoniense, qui calumniis et convitiis in ipsum a Sycophanta Mersenno iniectis, ad hoc opus, contra pacificam naturae suae dispositionem, excitatur, s. l., s. e, Anno 1629 (ma in Medicina Catholica, seu Mysticum Artis Medicandi Sacrarium, In Tomos divisum duos. In quibus Metaphysica et Physica tam sanitatis tuendae, quam morborum propulsandorum ratio pertractatur. Authore Roberto Fludd, alias de Fluctibus, Armigero et in Medicina Doctore Oxoniensi. Francofurti, Typis Caspari Rötelii, Impensis Wilhelmi Fitzeri, Anno 1629), [24]-241-[7]-118-[2]-53-[1] p. (Vanini p. 99, seconda numerazione).

/99/ Sed minime ad hoc negotium, videlicet an libri Atheismum oleant necne requiri debet Marini iudicium, qui dum crimina haeresis & Atheismi in aliis venari videtur, se ipsum multoties, licet inscienter, in eorum abyssum praecipitat, uti in quibusdam locis libri mei praedicti expressis luculenter demonstravimus, nam ipse quicquid in phantasia sua habet, pro Atheismo aut haeresi aut errore, lege sua, protinus statutum est, cum tamen nihilominus, re paulo accuratius considerata, eam longe aliter se habere percipient vere Sapientes, verbi gratia in illo Atheismi stigmate, quod in me hoc in loco, inter alios imprimere conatur, fit exemplum libri, inquit Atheismi sunt illi Charontis de Sapientia, Machiavelli de principe, & republica, Cardani de subtilitate, & iudiciis Astrorum, Campanelli, Vanini Dialogi, Fluddi & alij plurimi etc. Hic author iste probus meos libros numerat inter illos aliorum, in quibus, ut ait, Atheismum docetur. At iam ad causam venit: cur libri illi Fluddi inter alios Atheismo commaculari videantur. Illi siquidem, ait, non semel animae mortalitatis insinuant, etc. Alios quod attinet nihil dicam, neque meum erit in causas aliorum hoc in loco descendere: sed ex mea parte fateor me (Tract. I. Sect. I. lib. 8. cap. 2. De microcos. animae mediae actu in corpore) dixisse animam, quodam modo dici posse mortalem verbis expressis, quid ibi scripserim verbatim hic remetiar.

/99/ Ma non in riferimento a tale questione se cioè i libri puzzano di ateismo né si deve cercare il giudizio di Marino [Mersenne], il quale mentre sembra in caccia di crimini di eresia e di ateismo negli altri, precipita egli stesso, assai frequentemente, sebbene inconsciamente, nell’abisso di quegli stessi crimini, come ho avuto modo di dimostrare abbondantemente in taluni luoghi del mio libro predetto; infatti, checché pensi nella sua fantasia dell’ateismo o dell’eresia o dell’errore, lo ha senz’altro stabilito in conformità alla sua religione, tuttavia, in seguito ad una più attenta considerazione, i veri sapienti noteranno che la cosa sta in termini affatto diversi e troveranno in lui le impronte di quell’ateismo, che ivi tenta di attribuire a me e ad altri; a titolo d’esempio, egli scrive: sono libri di ateismo quelli di Charron sulla Saggezza, di Machiavelli sul Principe e sullo stato, di Cardano sulla sottigliezza e sui giudizi degli astri, i libri di Campanella, i Dialoghi di Vanini, di Fludd e di molti altri, ecc. Questo autore, questo buonuomo, annovera i miei libri tra quelli di altri, nei quali – dice – è insegnato l’ateismo. E viene subito al punto: perché i libri di Fludd sembrano macchiati di ateismo insieme a quelli di altri? Essi – dice – insinuano non una sola volta la dottrina della mortalità dell’anima ecc. Non dirò nulla riguardo agli altri, né in questo luogo è mio compito difenderli, ma per conto mio confesso di aver detto espressamente (De microcosmi historia, tract. I, sect. I, lib. 8. cap. 2: «Animae mediae actu in corpore»)[36] che l’anima possa in qualche modo essere detta mortale. Riporterò qui parola per parola ciò che lì ho scritto.

Indice

(l’ordine cronologico, almeno per alcuni testi, si riferisce alla data di produzione e non di pubblicazione)

1619

1- Histoire Véritable de tout ce qui s’est fait et passé depuis le premier janvier 1619, Paris, Alexandre, 1619.

2- Mercure François, t. v, Paris, Richer, 1619.

3- D’Autreville, Inventaire général des affaires de France, Paris, Ian Petit-Pas, 1620.

4- C. Malingre, Histoire générale des derniers troubles, Paris, Ian Petit-Pas, 1622.

5- Histoire véritable de l’exécrable docteur Vanini, Paris, Soubron, 1619.

6- F. De Rosset, Les Histoire mémorables et tragiques, Histoire v, Paris, Chevalier, 1619.

7- G. de Catel, Lettera a Nicolas-Claude Fabri de Peiresc del febbraio 1619.

1621

8- J. Gaultier, Table chronographique de l’Estat du Christianisme, Lyon, Rigaud, 1621.

1622

9- M. A. De Dominis, Lettera a Giacomo I d’Inghilterra dell’11 febbraio 1622.

1623

10- M. Mersenne, Quaestiones in Genesim, Paris, Cramoisy, 1623.

11- Ch. Sorel, Histoire comique de Francion, Paris, Billaine, 1623.

12- Effroyables pactions faictes entre le diable et le pretendus Invisibles, 1623.

13- G. Naudé, Instruction à la France, Paris, Iulliot, 1623.

14- F. Garasse, La doctrine curieuse, Paris, Chapelet, 1623.

15- F. Ogier, Iugement et censure du livre de la doctrine curieuse, Paris, 1623.

16- F. Garasse, Lettres justificative del 6 novembre 1623.

17- M. Molé, Mémoires, t. i, Paris, Renouard, 1855.

1624

18- F. Garasse, Apologie, Paris, Chappelet, 1624.

19- J. de Silhon, Lettre à l’evesque de Nantes, 1624.

20- M. Mersenne, L’Impiété des Déistes, t. i, Paris, Bilaine, 1624.

21- M. Mersenne, L’Impiété des Déistes, t. ii, Paris, Bilaine, 1624.

22- Théophile de Viau, Apologie, 1624.

23- A. Remy, Deffence pour Estienne Pasquier, Paris, Ruelle, 1624.

24- F. Garasse, Epistre à Monsieur d’Oignon, Paris, Quesnel, 1625.

1625

25- F. Garasse, La somme théologique, Paris, Chappelet, 1625.

26- Ch. Besold, Dissertatio politioco-juridica de Majestate, Argentorati, Zetzner, 1625.

1626

27- J. de Silhon, Les deux vérités, Paris, Sonnius, 1626.

1628

28- R. Burton, The anatomy of melancholy, London, Crips, 1628.

29- Von dess Doctoris Julii Caesaris Vanini, sonsten Luciolus genandt, erschröcklicher gottloser Lehr, in M. Zeiller, Theatrum tragicum, Tübingen, Brunn, 1628.

1629

30- Ch. Cotin, Discours à Theopompe, 1629.

31- R. Fludd, Sophia cum Moria certamen, Frankfurt, Rötel, 1629.

1630

32- E. Richer, Vindiciae doctrinae, Coloniae, Egmond, 1683.

33- R. Descartes, Lettera del 17 ottobre 1630.

34- M. Mersenne, Questions rares et curieuses, Paris, Billaine, 1630.

1632

35- G. Franzosi, De divinatione per somnium, Francofurti, Beyer, 1632.

1634

36- J. de Silhon, De l’immortalité de l’ame, Paris, Billaine, 1634.

1635

37- C. Clemens, Musei, sive Bibliothecae, Lugduni, Prost, 1635

38- J. J. De Loyac, Le libertin converty, Paris, Toussainct du Bray, 1635.

39- J. A. de Richelieu, Mémoire, mss.

40- J. Gaches, Mémoires mss.

41- S. Dupleix, Histoire de Louis le Juste XIII, Paris, Sonnius, 1635.

1637

42- J. Cluver, Historiarum totius mundi Epitome, Lugduni Batavorum, Marcus, 1637.

43- F. de la Mothe le Vayer, Petit discours de l’immortalité de l’ame, Paris, Courbé, 1637.

1639

44- G. Voet, De atheismo, Utrecht, Roman, 1639.

1641

45- H. Sponde, Annalium Emin.mi Card. Caes. Baronii continuatio, Lutetiae, La Noue, 1641.

46- A. D’Abillon, La divinité defendue, Paris, Iosse, 1641

47- M. Ruar, Lettre à Mersenne del 13 settembre 1641

48- M. Mersenne, Lettre à Ruar del 1° dicembre 1641.

1642

49- F. Grenaille, La mode ou le charactère de la religion, Paris, Gasse, 1642.

1643

50- G. Patin, Lettre à Ch. Spon del 16 novembre 1643.

51- G. B. de Gramond, Historiarum Galliae, Toloae, Colomerius, 1643.

52- M. Schoock, Admiranda methodus, Utrecht, Waesberge, 1643.

53- R. Descartes, Epistola ad cel. virum Gisbertum Voetium, Amsterdam, Elzevir, 1643.

1645

54- R. Descartes, lettera del 16 giugno 1645.

55- S. Desmarets, Ultima patientia, Groningae, Nicolai, 1645.

1646

56- M. Schoock, Necessaria et modesta defensio, Groningae, Nicolai, 1646.

57- S. Desmarets, Bonae fidei sacrum, Groningae, Nicolai, 1646.

1647

58- C. van Baerle, Epistolarum liber, Amsterdam, Blaev, 1647.

1650

59- Naudaeana et patiniana, Paris, Delaulne, 1701.

60- Patiniana, ms. 7071 della Österreichische Nationalbibliothek di Vienna.

1653

61- Zacharie de Lisieux, Saeculi genius, Paris, Cramoisy, 1653.

62- Th. Raynaud, Erotemata de malis ac bonis libris, Lugduni, 1653.

1655

63- Ch. Sorel, La science universelle, t. iv, Paris, Le Gras, 1655.

1657

64- L. Guez de Balzac, Socrate chrestien, Paris, Courbé, 1657.

65- G. Tallemant des Reaux, Historiettes, t. i, Paris, Levavasseur, 1834.

1690

66- J. E. Schwelling, Exercitationes cathedrariae, Bremae, Brauer, 1690.