Tommaso Campanella, Lettere, n. 154

Precedente Successiva

A PAPA URBANO VIII IN ROMA



Parigi, 1 dicembre 1636

Santissimo Padre,

Vostra Beatitudine è ingannata in materia della solit’elemosina, perch’io
dal principio di febraro fin al giorno presente non ho avuto un quattrino,
come può veder dalla ultima poliza sodisfattoria che donai a monsignor Mazarini.
E monsignor Bolognetti mi dice sempre che non ha ordine di darmi
cosa ecc.; e mi si deveno duecento scudi di dieci mesi. Vostra Beatitudine
anche è ingannata in quel che le dicono ch’il Centon cavato dalle viscere
di san Tomaso sia contra san Tomaso e contra la religione, e inclina a Pelagio.
Perché son parole tutte di san Tomaso, il qual risponde a quei che
dicon inclinar al pelagiano; e io rispondo a ciò pur con le stesse sue parole
in detto libro. Ed è solo contra la fede moresca fundata falsamente in san
Tomaso dall’Alvarez: perch’il Lemos s’è poi ritrattato in materia de reprobatione,
come pur sant’Agostino s’è ritrattato in libro Responsio ad articolos
sibi impositos ab episcopis Galliarum
, e san Prospero nella difesa di sant’Agostino.
Di più, con me è il Caietano, e ’l Iavello, e ’l Capreolo, princeps
Thomistarum.
E li Gesuini in parte, quando contradicono alla predestinazion
antecedente; e la misero consequente alla explorata da Dio voluntà nostra.
E meglio l’averian a mio parere posposta all’esplorata final conscienza,
quanto a noi: ché, quanto a Dio, tutto è noto nella coesistenza delle cose
all’eternità; e nulla è previso, né postviso, ma tutto conviso, secundo san Tomaso.

Talché questo libro guasta tutta la machina delle conscienze macchiavellistiche:
però fa rumor appo costoro della setta. E san Tomaso dice nell’opuscolo
12, che, dove lui è vario nei suoi libri, «eligat unusquisque eam sententiam
quam consonantiorem veritati iudicaverit»; ma non dice quel che
piacerà all’Alvarez, contrario agli antichi tomisti ecc. Padre santissimo, questo
libro concerà le conscienze di catolici, che più non han bisogno di riforme,
le quali son vane mentre si crede che nascimur iudicati et non iudicandi;
e con questo libro ognun riforma se stesso e obedirà a Vostra Beatitudine
in conscienza. Invan si commanda al zoppo che camini bene, se pria
non ci sanate le gambe; e solo solo questo può convincer li eretici. E qui si
prova ogni dì in Francia e Anglia, dove andarò, se la Regina mi chiama, come
si dice. Meglio morir martire che di fame. Vostra Santità lo saprà dall’Inglesi
convertiti, chi mandai in Roma al Santo Officio e all’eminentissimo
Barberino, chi a torto m’è averso.

Di più, supplico mi dia licenza di tener benefici simplici e pensioni, mentre
fatico per la fede due volte la simana, e farò ogni mese conclusioni contra
ugunotti, chi treman né san rispondere. Veda le relazioni: l’ha Favilla, il
qual deveria esser a Vostra Beatitudine raccomandato ecc. Qua non si paga.
Io sto mendicando. Al Re non parlo per non dispiacer a’ ministri; i ministri
dicon e non fanno; e alcun m’invidian la grazia del Re e del Cardinal Duca.
Il quale non sta mai otto giorni in un luoco; e quando averò buscato carozza
per trovarlo, o è partito, o tratta con ambasciatori, o ecc.; e mi fa carezze
assai e comanda a’ ministri che sia pagato, ma poi non si fa: e pur si serve
di me in cose a lui gloriose e al Regno non inutile. Ho detto a Vostra Beatitudine;
intende.

Il Rodolfi sempre scrive contra me per mettermi in disgrazia a seculari,
non che a fratri, perché mi persequitassero con secolari e in convento. Se mi
dà licenza, scriverò quel che da Nostradamus si cava, che Vostra Beatitudine
ha da viver diece altri anni; le cui dicerie esaminate con gli eventi passati
son di stupore insolito, perché ci mette i nomi. E quel che fo con li Sorbonici,
e vittoriosamente, per l’autorità del santo pontefice, e con li padroni
per li benefici di Lotaringia, il signor abbate di Barlam[ont] lo vede, e
chi vol saperlo senza invidiarmi la grazia di Vostra Beatitudine, alla quale
senza fine mi raccomando e prego da Domenedio vita lieta e lunga a ben
del popolo di Dio.Amen.

Parigi, al primo di decembre 1636.

Di Vostra Beatitudine baciando i santi piedi,
servo fedele e cordiale
il F. T. Campanella delle glorie sue ecc.

Li mando l’eresie dell’Alvarez contra san Tomaso e contra me, difese dal
Rodolfi, suo discepolo.
PROPOSITIONES HAERETICAE IN ALVARETIO,
ADVERSARIORUM MAGISTRO

1. Prima: Deus, aliquos amore positivo prosequendo et plurimos odio negativo,
ante praevisionem meritorum et demeritorum, decreto aeterno invincibili
ab ipso Deo, nedum a nobis, illos praedestinavit, istos reprobavit. Cum
Deus ubique testetur se fecisse omnes homines ad imaginem et similitudinem
suam, et omnes rectos et bonos, ergo nemo poterat esse obiectum odii;
alioquin vel Deus fecisset malos, vel Deus ut malus odisset bonos. Item, omnia
Concilia et Patres et scholastici adducunt tantum odium negativum, ut
Scotus, vel nullum, ut divus Thomas, ante praevisionem peccati Adae, imo
et post, quoniam «[Christus] pro iniustis et vix pro iustis mortuus est».

2. Seconda: haeretice dicit cum Calvino, quod Deus permittit peccatum
sub ratione peccati, ut reprobos possit damnare: cum revera neque homo
velit peccatum sub ratione peccati, sed quatenus invenit in illo bonum iucundum
vel utile; et omnes Patres et divus Thomas asserant permissionem
peccati cadere super voluntate, ut faciat quidquid vult, et non super peccato,
ut fiat. Omnia enim mala in omni lege vetantur, bona iubentur, indifferentia
tantum permittuntur.

3. Tertia: haeretice dicit hominem nasci iudicatum a decreto aeterno, et
non iudicandum ex operibus, nisi quatenus sunt executio illius decreti contenta
in decreto, ita ut non possit homo aliter facere aut illa non facere.

4. Quarta: haeretice dicit quod Deus operatur peccatum agendo cum
causa et in causam peccati aeque ac cum causa et in causam actus boni.
Et quod Deus excusatur, quoniam concurrit ad actum et non deformitatem
actus efficaciter, movendo hominem ad actum qui non potest esse sine deformitate,
quam nec Deus nec homo vult, licet non possit non inesse. Nemo
enim operatur respiciens ad malum, ergo nec homo peccat, quia non vult
deformitatem; vel Deus magis peccat, qui facit magis et facit ut homo faciat,
ut dicunt Luciferiani, id in quo est deformitas, vel nullum est peccatum, ut
dicunt libertini.

5. Quinta: haeretice dicit quod Deus dat gratiam omnibus, sed non ut
accipiant ii qui sunt reprobati ex mero decreto et non quia praesciti.

6. Sexta: haeretice dicit quod homo damnatur defectu gratiae Dei efficacis,
et quod habet gratiam sufficientem, secundum quam nemo unquam salvatur,
nec salvabitur, nec potest acquirere gratiam efficacem, quia Deus non
vult; et non vult, quia aliter decrevit ut ostenderet iram suam.

7. Septima: haeretice dicit quod homo per quaecumque bona opera non
potest mutare sortem neque gradum sortis, quoniam et ad gradus est praedestinatus;
nec Deus potest mutare sorterm nec gradum sortis nostrae, quoniam
agit ex necessitate suppositi decreti invincibilis et ab ipso et a nobis,
ergo illusorie praecipit omnibus ut bene faciant et legem observent, cum
non possint facere nisi quod Deus decrevit ab aeterno et ad quod efficaciter
nunc movet; ergo falsa omnis lex, omnis philosophia, cum nemo possit facere
nisi quod decretum est.

8. Octava: haeretice dicitur quod Deus facienti quod in se est ex viribus
propriis adeo generaliter datis in natura non promiserit dare gratiam supernaturalem;
cum tota Scriptura et omnis lex fundetur in hac conditione: «Si
feceritis quae praecipio» etc. Et divus Thomas in quarto Sententiarum,
dist. 17, adduxerit ad probandum hoc plures scripturas, praecipue illas:
«Convertimini ad me et ego convertar ad vos», et: «Appropinquate Deo
et appropinquabit vobis», et: «Tota die expandi manus meas ad populum»
etc., «Ego sto ad ostium et pulso, si quis» etc. Imo omnia naturalia sunt
ordinata [ad] supernaturalia. Facienti autem quod potest ex gratia vel divina
notione supernaturali datur gratia et gloria etiam ex iustitia (I II, quaest.
112, art. 3, ad primum).

9. Haereticum est [dicere] quod «in Adam omnes moriuntur et in Christo»
non «omnes vivificantur»; et quod Christus non est «mortuus pro
omnibus», quia non vult «omnes salvos facere», ut dicit Paulus, et neminem
«perire», ut dicit Petrus, sed illos tantum quod decrevit ante praevisionem
peccati et meriti. Et quod frustra nos vocamus infideles ad fidem,
cum non possint, nisi Deus moveat efficaciter; quos tamen non movet, quia
non decrevit ex odio positivo, non ex praevisa culpa.

10. Haereticum est dicere quod Christus sit oblitus parvulorum in opere
redemptionis, vel despexerit opera sua, vel voluerit mortem ipsorum, et
quod non magis et in plures profuit gratia Christi quam peccatum Adae.

11. Haereticum est dicere quod pelagianisant contra gratiam ii qui cum
Patribus et divo Thoma asserunt Deum, ut patrem, omnes homines factos
bonos ad sui imaginem amasse et praedestinasse voluntate antecedenti praevisionem
meritorum et demeritorum; sed Deum, ut iudicem, voluntate conseguenti
praevisionem meritorum et demeritorum, praedestinasse eos tantum,
qui per bona opera Christi et sua sategerunt certam facere electionem;
eos vero qui non sategerunt, sed fuerunt «rebelles lumini» usque
in finem, reprobasse in Gehennam. Indifferentes vero, ut parvulos sine baptismo,
liberatos a Gehenna, perventuros ad bona Dei naturalia, licet non ad
supernaturalia. Cum potius ipsi sint contra gratiam Dei, qui totum genus
hominum, exceptis quibusdam, dicunt ante praevisionem peccati fuisse
per disgratiam odio positivo reprobatum. Et praeterea negant gratiam facienti
quod in se est, et quibus dant gratiam sufficientem dant illusorie, sicut
qui daret homini folia fici ut volaret pro veris alis, praecipiendo ut volaret.
Praeterea pueros ab omni gratia Redemptoris, quasi obliti vel odio habentis
eos, excludunt, non per misericordiam nec per iustitiam, cum ante praevisionem
peccati damnentur.

Precedente Successiva

Scheda informativa

Schede storico-bibliografiche